DALILI ZA UGONJWA WA KISUKARI(Maana ya kisukari na dalili )

 UGONJWA WA KISUKARI

• • • • • •

DALILI ZA UGONJWA WA KISUKARI(Maana ya kisukari Na dalili zake)

Ugonjwa wa kisukari ni ugonjwa ambao huhusisha kuwepo kwa kiwango kikubwa cha sukari kwenye damu au kuwa na kiwango kidogo sana cha sukari kwenye damu kuliko kawaida.

Hivo hapa tunapata aina kadhaa za kisukari;

(i) Kisukari cha kupanda au kwa kitaalam tunaita Hyperglycemia

(ii) Na kisukari cha kushuka au kwa kitaalam tunaita Hypoglycemia

(iii) Kwa kuongezea tu, kuna kisukari cha mimba ambacho hutokea wakati mama akiwa mjamzito tu.

KUMBUKA; Kiwango cha kawaida cha sukari kwenye damu huweza kuwa kati ya 4.0 mmol/L mpaka 5.4mmol/L Ukiwa na njaa ila baada ya kula huweza kupanda mpaka 7.8mmol/L.

CHANZO CHA UGONJWA WA SUKARI

Sababu za kuwa na ugonjwa wa sukari ni pamoja na Kushindwa kufanya kazi kwa Kichocheo cha Insulini katika mwili wako.

DALILI ZA UGONJWA WA SUKARI(HAPA NAZUNGUMZIA SUKARI YA KUPANDA) NI PAMOJA NA;

– Mgonjwa wa kisukari hukojoa sana mara kwa mara kuliko kawaida

– Kupata kiu kubwa ya maji mara kwa mara

– Kupata shida ya kuona ambapo kwa wengine hupata upofu wa macho kabsa

– Kuchoka haraka na Mwili kupata uchovu usio wa kawaida

– Uzito wa mwili kushuka kwa kasi sana hapa ndyo baadhi ya wagonjwa wa kisukari huanza kukonda sana hata kama walikuwa wanene

– Kuwa na shida ya vidonda kupona kwa haraka zaidi kama watu wengine, hasa vidonda vya miguuni hata wengine kufikia hatua ya kukatwa Miguu

Matibabu ya Ugonjwa wa kisukari,Fahamu hapa

Kulingana na aina ya ugonjwa wa kisukari uliyo nayo, ufuatiliaji wa sukari kwenye damu(Blood sugar monitoring), kupewa sindano za insulini na dawa za kumeza zinaweza kuwa sehemu ya matibabu yako. Kula lishe bora, kudhibiti uzito wa mwili na kufanya mazoezi ya mwili pia ni sehemu muhimu ya kudhibiti ugonjwa wa kisukari.

Matibabu ya aina zote za Ugonjwa wa Kisukari

Fahamu Sehemu muhimu ya kudhibiti Ugonjwa wa kisukari – pamoja na afya yako kwa ujumla – ni kuhakikisha unadhibiti uzito wako wa mwili kupitia lishe bora na mpango sahihi wa mazoezi:

✓ Kula kwa afya; Mlo kwa Mtu mwenye Ugonjwa wa kisukari huhusisha mpango wa kula ambao utakusaidia kudhibiti sukari yako kwenye damu, Utahitaji kuzingatia mlo wako uwe na matunda zaidi, mboga mboga za majani, protini na nafaka nzima(whole grains).

Hivi ni vyakula vyenye lishe na nyuzinyuzi(fibers) nyingi na mafuta kidogo na kalori. Pia utapunguza mafuta yaliyojaa, wanga(refined carbohydrates) n.k

Kwa kweli, huu ni mpango bora wa kula kwa familia nzima bila kujali wewe ni mgonjwa wa kisukari au la!. Vyakula vya sukari ni sawa mara moja moja, Aina za vyakula hivi pia Lazima zihesabiwe kama sehemu ya mpango wako wa chakula(meal plan).

Kuelewa nini chakula na kiasi gani cha kula inaweza kuwa changamoto kwako, ila Mtaalamu wa lishe aliyesajiliwa anaweza kukusaidia kuunda mpango wa chakula unaolingana na malengo yako ya afya, mapendeleo ya chakula na mtindo wa maisha.

Hii itajumuisha kuhesabu kiwango cha kabohaidreti, haswa ikiwa una kisukari cha aina ya kwanza(type 1 diabetes) au unatumia insulini kama sehemu ya matibabu yako.

✓ Shughulisha mwili wako ikiwa ni pamoja na Kufanya Mazoezi; Kila mtu anahitaji kushughulisha mwili wake, hii ni pamoja na kuhakikisha unafanya mazoezi ya mwili, epuka hali ya mwili kukaa tu pasipo kujishughulisha na chochote,

Swala hili ni muhimu pia kwa watu ambao wana ugonjwa wa kisukari, Mwili kushughulishwa(physical activity) ikiwa ni pamoja na kufanya mazoezi hupunguza kiwango cha sukari katika damu kwa kuhamisha sukari kwenye seli zako, ambako hutumiwa kwa ajili ya nishati.

Kufanya Mazoezi ya mwili pia hufanya mwili wako kuwa sensitive zaidi kwa insulini. Hiyo ina maana kwamba mwili wako utahitaji insulini kidogo kusafirisha sukari kwenda kwenye seli zako.

Kama unachangamoto yoyote, Pata muongozo kutoka kwa mtoa huduma wako kuhusu namna gani ya kufanya mazoezi, Kisha chagua aina ya mazoezi unayofurahia, kuna Mazoezi mepesi kama vile;

• kutembea,
• kuogelea
• au kuendesha baiskeli n.k.

Kilicho muhimu zaidi ni kushughulisha mwili wako na kufanya Mazoezi kuwa sehemu ya utaratibu wako wa kila siku,

Lenga angalau dakika 30 au zaidi za kufanya mazoezi ya wastani kila siku, au angalau dakika 150 za mazoezi ya wastani ya mwili kwa wiki,

Ikiwa hujafanya Mazoezi kwa muda mrefu, anza polepole kisha uongeze kasi taratibu. Pia epuka kukaa kwa muda mrefu. Jaribu kuinuka na kusogea kutoka sehemu moja kwenda nyingine ikiwa umekaa kwa zaidi ya dakika 30.

Matibabu ya Ugonjwa wa kisukari aina kwanza na ya pili (type 1 and type 2 diabetes)

• Matibabu ya kisukari aina ya kwanza(type 1 diabetes); huhusisha sindano za insulini au kutumia pampu ya insulini, kukagua kiwango cha sukari kwenye damu mara kwa mara, na kuzingatia kiwango cha wanga unachokula. Kwa watu wengine walio na ugonjwa wa kisukari aina ya 1, kupandikiza kongosho au kupandikiza seli ya islet inaweza kuwa chaguo sahihi kwao.

• Matibabu ya Ugonjwa wa kisukari aina ya pili(type 2 diabetes); huhusisha zaidi mabadiliko ya mtindo wa maisha, ufuatiliaji wa kiwango cha sukari yako kwenye damu, pamoja na kutumia dawa za kisukari za kumeza(Oral diabetes drugs), Sindano za insulini au vyote viwili.

Kufuatilia kiwango cha sukari yako kwenye damu;

Kulingana na mpango wako wa matibabu, unaweza kuangalia na kurekodi kiwango cha sukari yako kwenye damu kama mara nne kwa siku au mara nyingi zaidi ikiwa unatumia insulini.

Upimaji wa sukari kwenye damu kwa uangalifu ndiyo njia pekee ya kuhakikisha kuwa kiwango chako cha sukari kwenye damu kinabaki ndani ya kiwango unacholenga. Watu walio na ugonjwa wa kisukari cha aina ya 2 ambao hawatumii insulini kwa ujumla huangalia sukari yao kwenye damu mara chache sana.

Watu wanaopokea tiba ya insulini pia wanaweza kuchagua kufuatilia viwango vyao vya sukari kwenye damu kwa kutumia kipimo cha Sukari,

Fahamu pia, Hata kwa usimamizi na uangalifu wa karibu sana, viwango vya sukari kwenye damu wakati mwingine vinaweza kubadilika bila kutabirika. Kwa usaidizi kutoka kwa timu yako ya matibabu ya ugonjwa wa kisukari, utajifunza jinsi kiwango cha sukari katika damu yako kinavyobadilika kulingana na chakula, shughuli za kimwili, dawa, ugonjwa, pombe au matatizo mengine yanayokukumba.

Kwa wanawake, utajifunza jinsi kiwango cha sukari katika damu yako kinavyobadilika kutokana na mabadiliko katika viwango vya homoni mwilini n.k

Insulini:

Watu walio na kisukari cha aina ya 1 lazima watumie insulini kudhibiti sukari kwenye damu ili kuishi. Watu wengi walio na kisukari cha aina ya 2 au kisukari cha ujauzito(gestational diabetes) pia wanaweza kuhitaji tiba ya insulini kulingana na hali zao.

Aina nyingi za insulini zinapatikana, ikiwa ni pamoja na;

• insulini ya muda mfupi (insulini ya kawaida)-short-acting (regular insulin),
• insulini inayotenda kazi haraka, insulini ya muda mrefu-rapid-acting insulin, long-acting insulin
• Pamoja na chaguzi za kati.

Kulingana na mahitaji yako, mtoa huduma wako anaweza kuagiza mchanganyiko wa aina za insulini za kutumia wakati wa mchana na usiku.

Insulini haiwezi kutumiwa kwa njia ya mdomo ili kupunguza sukari kwenye damu kwa sababu vimeng’enya vya tumbo huingilia utendaji kazi wa insulini,

Insulini mara nyingi hudungwa kwa kutumia sindano au kalamu ya insulini – kifaa kinachofanana na kalamu kubwa ya wino.

Pia Pampu ya insulini inaweza kuwa chaguo lingine. Pampu ni kifaa cha ukubwa wa simu ndogo inayovaliwa nje ya mwili wako. Mrija wake huunganisha hifadhi ya insulini na mirija (catheter) iliyoingizwa chini ya ngozi ya tumbo lako.

Dawa:

Hapa tunazungumzia dawa za kumeza(vidonge) pamoja na dawa zingine,

Wakati mwingine mtoa huduma wako anaweza kuagiza dawa zingine za kumeza au za kudungwa pia. Baadhi ya dawa za kisukari husaidia kongosho kutoa insulini zaidi. Nyingine huzuia uzalishwaji na utolewaji wa glukosi kutoka kwenye ini, ambayo ina maana kwamba unahitaji insulini kidogo ili kuhamisha sukari kwenye seli zako.

Bado wengine huzuia utendaji wa vimeng’enya vya tumbo au Utumbo ambavyo huvunja kabohaidreti, kupunguza unyonyaji wao, au kufanya tishu zako kuwa nyeti zaidi kwa insulini.

Dawa jamii ya Metformin kwa ujumla ni dawa ya kwanza iliyowekwa kwa ajili ya ugonjwa wa kisukari aina ya 2(type 2 diabetes).

kundi Lingine la dawa huitwa SGLT2 inhibitors huweza kutumika, kundi hili hufanya kazi kwa kuzuia figo kunyonya tena sukari iliyochujwa ndani ya damu. Badala yake, sukari hutolewa kwenye mkojo.

Upandikizaji;

Kwa baadhi ya watu ambao wana kisukari cha aina ya kwanza(type 1 diabetes), kupandikiza kongosho kunaweza kuwa chaguo sahihi kwao.

Endapo Upandikizaji wa kongosho utakuwa wa mafanikio, mgonjwa hatahitaji tena tiba ya insulini.

Lakini upandikizaji huu sio mara zote unakuwa wa mafanikio,Na Utaratibu huu una hatari kubwa.

Maisha yako yote utahitaji kutumia dawa za kukandamiza kinga ya mwili (immune-suppressing drugs) ili kuzuia kukataliwa kwa kiungo kilichopandikizwa. Dawa hizi zinaweza kuwa na madhara makubwa. Kwa sababu hii, upandikizaji huwekwa kwa watu ambao ugonjwa wa kisukari hauwezi kudhibitiwa au wale ambao pia wanahitaji upandikizaji wa figo.

Matibabu ya Ugonjwa wa kisukari cha ujauzito(gestational diabetes)

Kudhibiti kiwango cha sukari kwenye damu wakati wa ujauzito ni muhimu ili kuweka mtoto wako Salama, Hii pia Inaweza kukuzuia kuwa na matatizo wakati wa kujifungua.

Mbali na kuwa na lishe bora na kufanya mazoezi mara kwa mara, mpango wako wa matibabu ya ugonjwa wa kisukari wakati wa ujauzito unaweza kujumuisha kufuatilia sukari yako kwenye damu. Katika hali nyingine, unaweza pia kutumia insulini au dawa za kumeza.

Mtoa huduma wako atafuatilia kiwango cha sukari kwenye damu wakati wa leba. Ikiwa sukari yako ya damu itaongezeka, mtoto wako anaweza kutoa viwango vya juu vya insulini. Hii inaweza kusababisha kupungua kwa sukari ya damu mara tu baada ya kuzaliwa.

KUMBUKA PIA:Kwa Watu wenye prediabetes;

Matibabu ya prediabetes kawaida huhusisha uchaguzi wa maisha yenye afya. Tabia hizi zinaweza kusaidia kurudisha kiwango chako cha sukari kwenye damu kuwa cha kawaida. Au inaweza kuizuia kupanda kuelekea viwango vinavyoonekana katika ugonjwa wa kisukari cha aina ya 2.

Kudhibiti Uzito wa mwili kupitia mazoezi na kula mlo bora kunaweza kusaidia. Kufanya mazoezi kwa angalau dakika 150 kwa wiki na kupunguza karibu asilimia 7% ya uzito wa mwili wako kunaweza kuzuia au kuchelewesha ugonjwa wa kisukari aina ya 2.

Dawa kama vile metformin, statins na dawa za shinikizo la damu – zinaweza kuwa chaguo kwa watu wengine walio na tatizo la prediabetes na hali zingine kama vile ugonjwa wa moyo.

Pia Vituo vya Kudhibiti na Kuzuia Magonjwa “The Centers for Disease Control and Prevention (CDC)” pia kwa sasa vinapendekeza chanjo ya hepatitis B ikiwa haujapata hapo awali na wewe ni mtu mzima wa miaka 19 hadi 59 na una aina ya kwanza(1) au aina ya pili(2) ya kisukari,

Miongozo ya hivi karibuni ya CDC inapendekeza chanjo haraka iwezekanavyo baada ya kugunduliwa na aina ya 1 au aina ya kisukari cha 2. Ikiwa una umri wa miaka 60 au zaidi, umegunduliwa kuwa na ugonjwa wa kisukari, na haujapokea chanjo hapo awali, zungumza na mtoa huduma wako kuhusu ikiwa ni sawa kwako.

Zingatia Mambo haya muhimu kwako kama ni Mgonjwa wa Sukari

1. Kuwa Makini na miguu yako. Osha miguu yako kila siku katika maji ya uvuguvugu. Kausha kwa upole, hasa katikati ya vidole.

Angalia miguu yako kila siku kama kuna malengelenge, kupunguzwa, vidonda, uwekundu au uvimbe.

Zungumza na mtoa huduma wako ikiwa una kidonda au tatizo lingine la mguu ambalo haliponi haraka lenyewe.

2. Dhibiti shinikizo la damu yako na cholesterol. Kula vyakula vyenye afya na kufanya mazoezi mara kwa mara kunaweza kusaidia kudhibiti shinikizo la damu na cholesterol. Pia Tumia dawa pale zinapohitajika.

3. Linda meno yako. Ugonjwa wa kisukari unaweza kukuweka kwenye hatari ya kuambukizwa magonjwa hatari zaidi ya fizi.

Piga mswaki na suuza meno yako angalau mara mbili kwa siku. Na ikiwa una ugonjwa wa kisukari cha aina ya 1 au 2, panga checkups za kawaida za meno mara kwa mara.

Ongea na daktari wako wa meno mara moja ikiwa ufizi wako unatoka damu au unaonekana mwekundu zaidi au kuvimba.

4. Ikiwa unavuta sigara au unatumia aina zingine za tumbaku, muulize mtoa huduma wako akusaidie kuacha.

Uvutaji wa sigara huongeza hatari kwako ya kupata matatizo mengi zaidi ukiwa na ugonjwa wa kisukari. Wavutaji sigara walio na ugonjwa wa kisukari wana uwezekano mkubwa wa kufa kutokana na ugonjwa wa moyo na mishipa kuliko wale wasiovuta sigara ambao wana kisukari. Zungumza na mtoa huduma wako kuhusu njia za kuacha kuvuta sigara au kuacha kutumia aina nyinginezo za tumbaku.

5. Ikiwa unakunywa pombe, acha kabsa. Pombe inaweza kusababisha sukari kwenye damu kuwa juu au chini. Hii inategemea ni kiasi gani unakunywa na ikiwa unakula kwa wakati mmoja.

6. Epuka msongo wa mawazo, Homoni ambazo mwili wako unaweza kutengeneza ili kukabiliana na mfadhaiko  au hali ya msongo wa mawazo wa muda mrefu zinaweza kuzuia insulini kufanya kazi vizuri.

Hii itaongeza sukari yako kwenye damu na kukuletea shida zaidi. Jiwekee mipaka na kuweka kipaumbele kwa baadhi ya kazi zako. Jifunze mbinu za kupumzika. Na kupata usingizi mwingi.

MADHARA YA UGONJWA WA KISUKARI

Baada ya mtu kupatwa na ugonjwa wa kisukari,yapo madhara mbali mbali ambayo mtu huweza kuyapata baada ya kuugua kisukari,

Na madhara hayo ni pamoja na;

– Mgonjwa kuwa na tatizo la kusikia kiu sana ya Maji kuliko kawaida kila mara

– Mgonjwa kuwa na tatizo la Macho,Ugonjwa wa kisukari huweza kusabisha uharibifu wa mishipa ya damu kwenye macho yako,

hali ambayo huweza kupelekea tatizo la macho kutokuona vizuri, na wagonjwa wengine huweza kufikia hatua yakupata upofu wa macho kabsa,

Tafiti zinaonyesha kwamba, Wagonjwa wa kisukari wapo kwenye hatari zaidi ya kupatwa na tatizo la CATARACTS pamoja na Presha ya Macho au GLAUCOMA

– Hatari ya mgonjwa kupatwa na shida ya kiharusi au STROKE,

Tafiti zinaonyesha kwamba mgonjwa wa kisukari anauwezekano mkubwa wa kupatwa na shida ya STROKE mara nne zaidi kuliko yule ambaye hana kisukari

– Mgonjwa kupoteza fahamu, endapo shida ya kisukari yaani Diabete ketoacidosis isipodhibitiwa vizuri mgonjwa huweza kupatwa na tatizo la kupoteza fahamu mara kwa mara

– Mgonjwa Kuwa kwenye hatari ya kushambuliwa kirahisi sana na vimelea mbali mbali vya magonjwa kama vile; Fangasi,Bacteria n.k hasa kwenye maeneo ya miguuni

– Mgonjwa kupatwa na shida ya mishipa ya damu kuharibika, hii inatokana na sukari kuwa nyingi kwenye mzunguko wa damu na kusababisha damu kushindwa kupita vizuri kwenye mishipa ya damu, hali ambayo huweza kupelekea mishipa hyo kuharibika kabsa.

– Mgonjwa kuwa kwenye hatari ya kupatwa na tatizo la Presha kuwa juu yaani High Blood pressure(BP)

– Mgonjwa kuwa kwenye hatari ya kupatwa na magonjwa mbali mbali ya moyo,

Hii ikichangiwa kwa kiasi kikubwa na shida ya Presha kuwa juu(High blood pressure) pamoja na Mishipa ya damu kuharibika

– Mgonjwa kupatwa na matatizo ya Figo pamoja na hali ya kukojoa mara kwa mara kuliko kawaida,

Mkojo wa mgonjwa kuwa na kiwango kikubwa cha Proteins hii ni ishara ya kwamba Figo za mgonjwa wa kisukari zina shida pia(hazifanyi kazi vizuri au zimeharibiwa)

– Mgonjwa kupatwa na matatizo ya Kongosho au Pancrease

– Mwili kuchoka sana na kukosa nguvu kabsa, hali ambayo huzidi sana kama mgonjwa kapatwa na matatizo kwenye figo pamoja na Kongosho au Pancrease

– Mgonjwa kupatwa na matatizo(Gastroparesis) kama vile; Gesi kujaa tumboni,Kiungulia mara kwa mara pamoja na kichefu chefu, hali ambayo hutokana na chakula kuchelewa kuondolewa tumboni au kuisha tumboni(empty food) kwa mtu ambaye ana shida ya kushindwa kudhibti kiwango cha sukari yake kwenye damu

– Ketoacidosis,Kutokana na ukosefu wa Insulin,Mwili wa mgonjwa hutumia hormones zingine ili kubadilisha Mafuta(Fat) kuwa nguvu (Energy), hali ambayo husababisha uwepo wa kiwango kikubwa cha Toxic acid iitwayo ketones mwilini,

Hii ni hatari sana kwenye maisha ya mgonjwa wa Kisukari

– Shida ya ngozi ya mwili kuwa kavu zaidi pamoja na kupasuka hasa maeneo ya miguuni, Hii ni kwasababu kiwango kikubwa cha maji hupotea mwilini kwa mtu ambaye ana ugonjwa wa kisukari

– Mgonjwa kupatwa na tatizo la Nerves kuharibika yaani Nerves demage

– Mgonjwa kupatwa na matatizo mbali mbali ya miguu, hapa tunazungumzia;

• Miguu ya mgonjwa kushambuliwa na vimelea vya magonjwa kama vile bacteria au fangasi kwa urahisi zaidi

• Kupatwa na vidonda ambavyo haviponi

• Na Wengine hadi kufikia hatua ya kukatwa Miguu.

KWA USHAURI ZAIDI,ELIMU AU TIBA JUU YA TATIZO LOLOTE TUWASILIANE KWA NAMBA +255758286584.