Dalili za kung'atwa na nyoka,Soma hapa kufahamu

Dalili za kung'atwa na nyoka,Soma hapa kufahamu

Takwimu:

Shirika la Afya Duniani (WHO) linasema kuwa mtu mmoja hufa kutokana na kuumwa na nyoka kila baada ya dakika nne hadi sita, na zaidi ya theluthi moja ya waathiriwa wote wana umri wa chini ya miaka 20.

Visa milioni 1.8-2.7 vya kuumwa na nyoka hutokea kila mwaka, na hivyo kusababisha vifo kati ya 81,000-138,000.

Wengi wa kuumwa na nyoka hutokea Asia, Afrika, Marekani Kusini, Williams alisema, wakati inakadiriwa watu milioni 1.2 walikufa kutokana na kuumwa na nyoka nchini India pekee mwaka 2000-2019 – wastani wa 58,000 kila mwaka.

Dalili za kung'atwa na nyoka

Zipo dalili mbali mbali za kung atwa na nyoka kulingana na aina ya nyoka aliyekung ata, ila kwa ujumla dalili hizo ni pamoja na;

1. Kuvimba eneo ulilong'atwa

2. Rangi kubadilika kabsa; mabadiliko ya rangi kwenye ngozi yako (ngozi kuwa nyekundu au rangi nyeusi kuliko ngozi yako ya asili).

3. Kuvuja damu eneo ulilong'atwa na nyoka

4. Majeraha ya kutobolewa kutoka kwa alama ya kuumwa kwenye ngozi yako.

5. Kupata Maumivu kama ya kuchomwa, kuungua n.k, kwenye sehemu ya kuumwa au katika kiungo chako au eneo la mwili wako ambalo lina alama ya kung'atwa. Ingawa  Sio kila kuumwa na nyoka wenye sumu husababisha maumivu.

6. Mabadiliko ya rangi kwenye ngozi yako.

7. Kutokwa na jasho na/au kukojoa.

 8. Kupata Kichefuchefu na kutapika.

9. Kupata Maumivu ya kichwa, kizunguzungu na kutoona vizuri.

 10. Kuhisi Ladha ya metali kinywani mwake.

Dalili kali za kuumwa na nyoka wenye sumu ni pamoja na:

- Kutokwa na damu mfululizo au (kuganda kwa damu isiyo ya kawaida).

- Shinikizo la chini la damu, mapigo ya moyo kwenda haraka

- Kupata Ugumu wa kupumua

- Udhaifu kwenye misuli au kutetemeka na kufa ganzi katika uso wako na/au miguu na mikono.

 - Kuvimba Sana

 Kuumwa na nyoka mwenye sumu ni tukio la dharura lenye kuhitaji matibabu ya haraka.

Dalili za kuwa na mzio dhidi ya kuumwa na nyoka

Ikiwa una athari ya mzio kwa kuumwa na nyoka, unaweza kupata mshtuko ambao hujulikana kama anaphylactic shock.  Dalili nyingi za mzio dhidi ya kuumwa na nyoka ni sawa na dalili za kung'atwa na nyoka yenye sumu.  Mbali na dalili za kuumwa na nyoka mwenye sumu, dalili maalum za kuwa na mzio ni pamoja na:

•  Koo kubana, 
• Ulimi kuvimba na ugumu wa kuzungumza.
•  Rangi ya ngozi kubadilika sana.
•  Kukohoa mara kwa mara n.k

 Je, nyoka anaweza kukung' ata zaidi ya mara moja?

Ndiyo, ikiwa nyoka anajaribu kujilinda, anaweza kukuuma zaidi ya mara moja.  Ikiwa nyoka mwenye sumu atakuuma zaidi ya mara moja, unaweza kupata dozi nyingi za sumu ya nyoka ndani ya mwili wako kwa kila anapokuuma.  Hali Hii inaweza kuongeza ukali wa dalili zako na kupunguza muda wa kupata matibabu ili kuzuia dalili kali zisikuathiri.

KUMBUKA; Sumu ya nyoka inaweza kudhuru mwili wako na kusababisha kifo katika baadhi ya visa.  Ukali wa kuumwa hutofautiana kulingana na aina ya nyoka aliyekuuma.

 Je, ni sababu gani zinazoongeza hatari za kung'atwa na nyoka?

Unaweza kuwa katika hatari zaidi ya kuumwa na nyoka ikiwa:

•  Unafanya Kazi au kucheza nje.
•  Kuishi katika hali ya hewa ya joto, ya jangwa au ya kitropiki.
•  Kushughulikia nyoka.
•  Kuishi katika eneo la vijijini.
• Kuwa kwenye maeneo ya vichaka,pori,misitu n.k

 Je, ni matatizo gani unaweza kupata baada ya Kung'atwa na nyoka?

 Shida za kuumwa na nyoka zinaweza kujumuisha:

 - Jeraha kuvimba, kusababisha maumivu, kubadilika rangi na kuvuja usaha au majimaji (maambukizi).

 - Ngozi kuonekana nyeusi,kuoza au kufa karibu na jeraha (necrosis).

- Mfumo wako wa kinga kuathiriwa vibaya na maambukizi kwenye damu (sepsis).

 - Kupata Maambukizi ambayo husababisha shinikizo la chini sana la damu na kushindwa kwa mtu(septic shock).

 - Kupata ugumu wa kupumua na/au uvimbe mkali (majibu ya mzio).

 - Kifo au kupoteza maisha

 Fahamu; Matatizo yanajitokeza zaidi katika maeneo ya dunia ambako kuna ufikiaji mdogo wa huduma za afya na matibabu.

 Maumivu na uvimbe ni madhara ya kawaida ya muda mrefu katika eneo la mwili ambapo kung'atwa kumetokea.

Jinsi ya kutambua baada ya kung'atwa na Nyoka(Diagnosis&Tests)

Mhudumu wa afya atagundua kung'atwa na nyoka baada ya kukagua dalili zako.  Majeraha ya kung'atwa kwenye ngozi yako kutokana na meno ya nyoka huwa ni dalili ya kwanza ya kuumwa na nyoka kwa mhudumu wa afya.  Vipimo vya damu vinaweza pia kumsaidia mtoa huduma wako wa afya kubaini kama kuna sumu mwilini mwako, ambayo inaweza kuwasaidia kutambua matibabu.

Ikiwa uliona nyoka akikuuma na ukaweza kutambua rangi au alama maalum, mjulishe mtoa huduma wako wa afya.

Matibabu na Huduma kwa Mtu aliyeng'atwa na Nyoka

Je, kung'atwa na nyoka asiye na sumu hutibiwaje?

Matibabu ya kuumwa na nyoka asiye na sumu ni utunzaji sahihi wa jeraha.  Hii ni pamoja na:

•  Kusafisha eneo ulilong'atwa kwa sabuni na maji.
•  Kulifunika kwa bandage.
•  Kufuatilia eneo na kumjulisha mtoa huduma wako wa afya kama una dalili za maambukizi kama vile uvimbe, usaha au maumivu.

 Je, kung'atwa na nyoka mwenye sumu hutibiwaje?

Matibabu ya kuumwa na nyoka mwenye sumu ni antivenin (antivenin).  Antivenom ni aina ya tiba ya kingamwili ambayo hupunguza athari za sumu mwilini mwako.  Unaweza kupokea antivenino kama sindano au kwa njia ya IV (kupitia sindano kwenye mkono wako) ili iweze kuchukua hatua haraka iwezekanavyo.

 Kujua ukubwa, rangi na umbo la nyoka kunaweza kumsaidia daktari wako kuamua ni antivenin ipi inayofaa zaidi kwa hali yako.  Kuna antivenomu ambazo hutibu kuumwa kutoka kwa aina maalum ya nyoka (antivenoms monospecific) na zile zinazotibu kuumwa na idadi ya nyoka wanaopatikana katika eneo fulani la kijiografia (polyspecific antivenin).

 Iwapo kung'atwa na Nyoka kulisababisha upotevu mkubwa wa Damu kuliko kawaida, utasaidiwa kupewa damu(blood transfusion).                                                    Ikiwa shinikizo lako la damu litashuka chini ya kiwango fulani, unaweza kuhitaji viowevu vya IV au drip za maji(kupitia sindano kwenye mkono).

 Kwa kuwa antivenin ina madhara yanayoweza kutokea, utahitaji pia kufuatiliwa hospitalini.

Msaada wa kwanza wa kung'atwa na nyoka

Unapaswa kutibu kung'atwa na nyoka kama swala la dharura na la haraka, kwani nyoka wengine wana sumu na kuuma kwao kunaweza kutishia maisha yako.  Piga Simu haraka ya Msaada kwa mtu wako wa karibu au huduma za dharura mara moja. 

 Kujiendesha mwenyewe kwenye chombo chochote cha Usafiri kwenda kwenye chumba cha dharura kunaweza kuwa hatari kwa sababu dalili zako zinaweza kuathiri uwezo wako wa kuendesha gari kwa usalama.

 Baada ya kupiga simu kwa usaidizi, chukua hatua zifuatazo:

1.  Tulia na uwajulishe watu walio karibu kuwa kuna nyoka na amekuuma.
2.  Keti au lala chini katika eneo salama mbali na nyoka.
3.  Ondoa vito au vifaa vyovyote unavyovaa.
4.  Tumia sabuni na maji kuosha kwa upole eneo la kuumwa.
5.  Funika jeraha la kuumwa na bandeji safi na kavu.
6.  Kumbuka uvimbe au mabadiliko yoyote kwenye ngozi yako yanayozunguka kuumwa pamoja na wakati ambapo mabadiliko yalitokea.
7.  Huduma za dharura zinapowasili, zitatoa dawa ya kuzuia virusi haraka ili kupunguza madhara ya sumu ya nyoka.

 Je,Unapaswa kuepuka kufanya nini wakati wa kutibu kung'atwa na nyoka?

Wakati mwingine, kuumwa na nyoka kunaweza kusababisha watu kuogopa.  Hata hivyo, kuna mambo fulani unapaswa kuepuka kufanya mara baada ya kuumwa au kung'atwa na nyoka, ikiwa ni pamoja na:

 - Usisubiri dalili zionekane kabla ya kuomba msaada.

 - Usimfuate nyoka, Hii inakuweka katika hatari zaidi ya kuumwa tena.  Hata kama nyoka amekufa, bado anaweza kutoa sumu, Jaribu kukaa mbali naye.

 - Usitumie tourniquet, ambayo ni kifaa cha kuzuia mtiririko wa damu kwenye sehemu ya mwili.

- Usikate kwenye jeraha lako. 

- Usijaribu kunyonya sumu.

 - Usipake barafu au kutumia maji kuzamisha jeraha lako.

- Usinywe pombe.

 - Usinywe vinywaji vyenye kafeini.

 - Usinywe dawa zozote za kutuliza maumivu, kama vile ibuprofen au aspirini.

 Je, kuna madhara ya matibabu?

 Madhara ya antivenin ni ugonjwa wa serum.  Hii inaweza kutokea siku nne hadi 10 baada ya kupokea antivenin.  Iwapo utapata mojawapo ya dalili zifuatazo, wasiliana na mtoa huduma wako wa afya:

•  Vipele.
•  Mwili Kuwasha
•  Maumivu ya viungo.
•  Homa.
•  Node za lymph kuvimba.

Ni muda Gani baada ya matibabu nitajisikia vizuri?

Muda ambao inachukua kupona kabisa inategemea aina ya kuumwa na nyoka.  Kwa wastani, inaweza kuchukua wiki chache hadi miezi michache kabla ya kujisikia vizuri.  Watu wengine wanaweza kuhitaji muda mrefu kupona kuliko wengine. 

Mara nyingi, utakaa hospitalini kwa angalau saa 24, ili madaktari waweze kufuatilia shinikizo la damu na afya yako kwa ujumla, kisha unaweza kurudi nyumbani ili kukamilisha uponyaji wako.

Je, kung'atwa na nyoka kunaweza kuzuiwa?

Inaweza kuwa vigumu kuepuka kuumwa au kung'atwa na nyoka ikiwa unaishi, unafanya kazi au upo likizo katika eneo ambalo nyoka ni kawaida kuwepo.  Unaweza kuchukua hatua za kuzuia kuumwa na nyoka kwa:

 ✓ Kuwa mwangalifu unapoweka mikono na miguu yako.  Usiingize miguu au mikono kwenye mashimo yasiyojulikana, au chini ya vitu bila kwanza kuhakikisha kuwa nyoka hajajificha hapo.

 ✓ Kuwa na ufahamu wa mazingira yako.  Usilale au kukaa chini katika maeneo ambayo kunaweza kuwa na nyoka.

✓ Kuvaa buti za juu na suruali ndefu wakati wa kutembea au kufanya kazi katika maeneo yenye misitu minene.

 ✓ Usijaribu kukamata, kushughulikia au kuweka nyoka karibu na wewe.

 ✓ Ukikutana na nyoka, rudi nyuma polepole kutoka kwake na uepuke kumgusa.

Hitimisho:

Inaweza kuwa vigumu sana kukaa tu na kutulia baada ya kukutana na nyoka, hasa nyoka anayeuma, Kukiwa na aina 3,000 za nyoka, ni asilimia 15% tu kati yao ulimwenguni kote wana sumu.  Kwa kuwa nyoka ni wepesi wakati wa kuuma, huwezi kumtazama vizuri nyoka ili kutambua ikiwa ana sumu au hana sumu. 

Wakati mapigo ya moyo wako yanaenda kasi, pumua kwa kina na upige simu kwa mtu wa karibu au wahudumu wa dharura baada ya kung'atwa na nyoka.  Hii ni tahadhari ya usalama.  Hofu yako inaweza kuficha maumivu yanayotokana na kung'atwa na nyoka ambapo inaweza kufanya kuumwa kuonekana kuwa hatari kuliko ilivyo kweli.  Kupata matibabu haraka huzuia matatizo ya kutishia maisha.