Saratani ya uume inaonekana kuongezeka kwa kiwango cha kutisha katika miaka ya hivi karibuni.

Mwaka 2018, João, mwenye umri wa miaka 63, alianza kugundua maumivu kwenye uume wake.

“Nilianza kutembelea kliniki ili kujua ni nini, lakini madaktari wote waliniambia ni kutokana na ngozi ya ziada na kunipatia dawa ,” anakumbuka mzee huyo mwenye umri wa miaka 63.

Licha ya dawa hiyo ngozi iliendelea kuvimba.

Hii ilianza kumuathiri João na ndoa yake na mkewe hususan katika Swala la kufanya tendo. “Tulikuwa kama ndugu,” anakiri.

Kwa miaka mitano, João (sio jina lake halisi) alitembelea wataalamu wengi ambao walimuandikia dawa zaidi na kuagiza afanyiwe uchunguzi wa kina kubaini ni nini kinachoendelea katika uume wake. “Hakuna kitu kilichoweza kutatuliwa,” alisema.

Kisha, mnamo 2023, waliweza kupata utambuzi: João alikuwa na saratani ya uume .

“Kwa familia yangu ilikuwa kitu kibaya sana, hasa kwasababu walilazimika kukata sehemu ya uume wangu. ” Nahisi kama nimekatwa kichwa,” anasema.

“Ni aina ya saratani ambayo huwezi kuzungumza na watu kuihusu kwa sababu inaweza kuwa Aibu.”

Ukweli ni kwamba saratani ya uume ni nadra, lakini matukio na viwango vya vifo vinaongezeka duniani kote.

“Hofu kuhusu upasuaji”

Kulingana na tafiti za hivi karibuni, Brazil, ambapo João anatoka, ina moja ya viwango vya juu vya saratani ya uume ulimwenguni: kuna idadi ya 2.1 kwa wanaume 100,000.

Kati ya mwaka 2012 na 2022, visa 21,000 viliripotiwa, kwa mujibu wa Wizara ya Afya ya Brazil.

Hii imesababisha vifo vya watu 4,000 na 6,500 kukatwa uume wao katika kipindi cha miaka kumi iliyopita: mmoja kila baada ya siku mbili.

Dalili za saratani ya uume mara nyingi huanza na vidonda ambavyo haviponi na mara nyingi huwa na harufu mbaya.

Wakati utambuzi wa mapema wa ugonjwa huo unafanikiwa, kuna uwezekano mkubwa wa kupona kupitia taratibu kama vile upasuaji, na tiba za mionzi za radiotherapy au chemotherapy.

Lakini ikiwa haitatibiwa, inaweza kusababisha kukatwa kwa sehemu au uume wote kwa ujumla na labda hata viungo vingine vya siri kama vile korodani.

João alilazimika kufanyiwa upasuaji wa sehemu ya uume wake mwezi Januari mwaka jana. Kwake ulikuwa ni wakati mgumu.

“Sikuwahi kufikiria kwamba nitasumbuliwa na ugonjwa. Na ni kitu ambacho huwezi kumwambia kila mtu, “anafafanua.

“Niliogopa sana kuhusu upasuaji, lakini hakukuwa na njia nyingine. Hisia katika wiki za kwanza zilikuwa huzuni. Siwezi kukataa. Kuachwa bila sehemu ya uume wako ni jambo la kutisha.”

Kwa wagonjwa wengine suluhisho pekee ni kukatwa kwa uume. Ni kitu ambacho kinabadilisha maisha milele.

Thiago Camelo Mourão, kutoka idara ya tiba ya uzazi ya wanaume-(urolojia) ya Kituo cha Saratani cha Sao Paulo, anasema kuwa “ikiwa kuna kukatwa kwa sehemu, mkojo unaendelea kutoka kwa uume.”

“Katika kisa cha kukatwa kabisa, njia ya mkojo inaweza kuhamishwa kwa sehemu ya mwili, kati ya scrotum(mfuko wa korodani unaobeba mbegu za kiume) na njia ya haja kubwa, na kusababisha mgonjwa kukojoa akiwa ameketi chooni.”

Inasababishwa na nini?

Kulingana na wataalamu, kuna sababu kadhaa za hatari ambazo zinaweza kusababisha saratani ya uume, kama vile phimosis – ugonjwa ambao huzuia ngozi ya uume kuondolewa – au uvutaji wa sigara.

Mauricio Dener Cordeiro, mtaalamu aliyebobea katika mada hii ya tiba ya uzazi kwa wanaume, anasema kuwa usafi binafsi ni muhimu sana katika ugonjwa huu.

“Kutokufunua ngozi ya uume na kutosafisha ngozi inayozunguka vizuri, hii husababisha kutokwa na maji maji ambayo hukusanyika na kusababisha maambukizi ya bakteria,”

“Ikiwa hii itatokea mara kwa mara, inakuwa sababu ya hatari ya kutokea kwa uvimbe ,”

Lakini pamoja na usafi, Cordeiro anasema kuwa maambukizi ya mara kwa mara na virusi vinavyosababisha magonjwa ya zinaa au Human papilloma yanaweza kuwa moja ya “sababu kuu za hatari.”

Katika baadhi ya matukio, virusi vya Human papilloma vinaweza kusababisha saratani ya mdomo na uume.

“Chanjo dhidi ya virusi vya Human papilloma ni muhimu kutokana na ufanisi wake mkubwa katika kuzuia majeraha yanayohusiana na aina hii ya ugonjwa,”

Kuongezeka kwa visa

Kwa mujibu wa utafiti wa hivi karibuni, idadi ya juu zaidi ya visa vya maambukizi duniani imeongezeka kwa kiasi kikubwa.

Mnamo 2022, jarida la JMIR la Afya ya Umma lilichapisha matokeo ya uchambuzi mkubwa unaohusisha habari kutoka angalau nchi 43.

Idadi ya juu zaidi ya wagonjwa wa saratani ya uume kati ya 2008 na 2012 iligunduliwa kuwa nchini Uganda (2.2 kwa wanaume 100,000) ikifuatiwa na Brazil (2.1 kwa 100,000) na Thailand (1.4 kwa 100,000).

Nchi iliyo na visa vya chini zaidi vya maambukizi ilikuwa Kuwait (0.1 kwa 100,000)

“Ingawa nchi zinazoendelea ni mahali ambapo visa nyingi hutokea, viwango vya ongezeko kubwa katika miaka ya hivi karibuni huonekana katika nchi za Ulaya,” unaeleza utafiti kutoka Chuo Kikuu cha China, kinachoongozwa na wasomi Leiwen Fu na Tian Tian.

Kwa mfano, ripoti hiyo inasema kuwa Uingereza imeshuhudia ongezeko la visa vya saratani ya uume kutoka visa i 1.1 kwa wanaume 100,000 hadi 1.3 kwa 100,000 katika kipindi cha miaka 30.

Ujerumani ilishuhudia ongezeko la asilimia 50 ya visa vya maambukizi kati ya mwaka 1961 na 2012.

Ukweli ni kwamba idadi hiyo inaongezeka na ikiwa hii itaendelea, ifikapo 2050 kutakuwa na kesi zaidi ya 70% ikilinganishwa na idadi ya sasa.

Mabadiliko haya yanaweza kuhusishwa kwa kiasi kikubwa na kuzeeka kwa idadi ya watu, kulingana na wataalam, ambao wanasema kuwa matukio ya juu zaidi yalitokea kwa wanaume wenye umri wa zaidi ya miaka 60.

“Ugonjwa wa saratani ya uume ni ugonjwa adimu lakini pia unaweza kuzuilika sana. Ni muhimu kwa wanaume wa rika zote kuosha uume wao kwa sabuni na maji kila siku na baada ya tendo la ndoa,” anabainisha Cordeiro.

Kwa sasa, João anasubiri matokeo ya vipimo vyake vya hivi karibuni, ambavyo atapokea mwishoni mwa mwaka huu. “Nina uhakika kwamba vipimo hivi vitaonyesha kuwa nitapona,” anasema.

Kulingana na Utafiti wa Saratani Uingereza, zaidi ya 90% ya wanaume wanaogunduliwa na saratani ya uume ambayo haijaeneawana uwezekano wa kuishi karibu miaka mitano au zaidi.

“Sasa kwa kukatwa viungo, maumivu yamekwenda na ninahisi vizuri zaidi. Lakini nitalazimika kukabiliana na kukatwa sehemu ya uume wangu kwa siku zangu zote.”.

Tatizo la Wanaume kukatwa uume nchini Brazil

Uvimbe kwenye uume wake ulimsukuma João*, 63, kumwona daktari kwa mara ya kwanza mnamo 2018.

“Nilianza kwenda kwenye vituo vya afya ili kujua ni nini, lakini madaktari wote waliniambia ni kwa sababu ya ngozi iliyozidi na kuniandikia dawa,” anasema.

Licha ya kuchukua dawa, mstaafu huyo aligundua kuwa uvimbe iliendelea kukua.

Alirudi kuonana na wataalamu, ambao waliagiza dawa zingine na kuomba vipimo vipya, ambazo ni sampuli za tishu kutoka kwa chombo kwa uchambuzi.

“Ilikuwa ajabu, vipimo havikuonyesha kitu kikubwa na madaktari waliendelea kuniandikia dawa zaidi. Hakuna kilichofanya kazi. Alifahamu tu kile alichokuwa nacho mwaka wa 2023, alipotibiwa katika hospitali ya umma ya São Paulo na kupelekwa Taasisi ya Saratani ya Jimbo la São Paulo (Icesp), ambapo alifanyiwa uchunguzi mpya.

Matokeo: saratani ya uume.

“Ilikuwa mshangao usiopendeza kwa kila mtu nyumbani, haswa kwa vile nililazimika kukatwa sehemu ya uume wangu. Ninahisi kukatwa kichwa,” asema João.

“Ni aina ya saratani ambayo huwezi kuwaambia watu kwa sababu wanaweza kukucheka.”

Kukatwa viungo kumi kwa wiki

Utafiti wa Jumuiya ya Brazili ya Urology (SBU), kulingana na takwimu kutoka Wizara ya Afya, unaonyesha kuwa idadi ya kesi za aina hii imeongezeka nchini Brazil.

Kati ya 2013 na 2022, takribani wanaume 19,900 waligunduliwa na saratani ya uume, 5,600 kati yao walihitaji kiungo hicho kukatwa kutokana na uzito wa ugonjwa huo. Kwa wastani, zaidi ya watu kumi waliokatwa viungo kwa wiki.

Kulingana na SBU, karibu kesi zote za kukatwa uume zilizorekodiwa nchini zinatokana na saratani, huku kesi za kukatwa kwa sababu nyingine, kama ajali, zikiwa nadra.

Tangu 2008, idadi ya watu waliokatwa uume kutokana na saratani imeongezeka nchini Brazil.

Kulikuwa na kesi 411 mwaka huo, na kulikuwa na 573 kutoka Januari hadi Novemba mwaka jana, karibu asilimia 40 zaidi.

“Kwa bahati mbaya, kutokana na aibu au kukosa huduma za afya, ni jambo la kawaida sana kwa wanaume kukimbilia matibabu yanayopendekezwa na watu wanaowafahamu au kutumia ‘madawa’ haya kutoka kwa maduka ya dawa,” anaeleza Diogo Abreu, daktari katika kitengo cha urolojia wa Taasisi ya Kitaifa ya Urolojia.

“Hii inachelewesha utambuzi wa mapema na kudhuru matokeo ya matibabu.”

Utambuzi wa kuchelewa huongeza hatari ya kukatwa uume, kwani kupita kwa muda bila matibabu ya kutosha huongeza ukali wa ugonjwa huo.

Hii pia huongeza hatari ya kifo kutokana na ugonjwa huo, ambayo wastani wa kesi 0.29 kwa kila wakazi 100,000.

Brazil ni nchi ya tatu duniani ambapo idadi kubwa ya wanaume hufariki kutokana na saratani ya uume.

Ili kukupa wazo, uchunguzi wa hivi punde wa kimataifa wa SBU wa vifo kutokana na ugonjwa huo, uliofanywa mnamo 2020, unaonesha Brazil ilikuwa na (vifo 539) ikifuata India (vifo 4,760) na China (vifo 1,565).

Wizara imesema kuwa utawala wa sasa umeanza tena uwekezaji katika sera za afya na utunzaji wa wagonjwa wa saratani kupitia mpango wa upanuzi wa tiba ya mionzi.

“Katika hatua ya kwanza, suluhu 92 za tiba ya mionzi zilipangwa

“Hatua ya pili, iliyopangwa katika Mpango Mpya wa Kukuza Uchumi (PAC), ina uwekezaji wa jumla ya BRL milioni 605, zikiwemo BRL milioni 205 kwa ajili ya kukamilisha kazi za awamu ya kwanza na milioni 400 za BRL kwa ajili ya upembuzi yakinifu.

Wizara pia ilionesha kuwa Mfumo wa Afya wa Umoja (SUS) hutoa matibabu ya kina na ya bure kwa wagonjwa wa saratani.

Jinsi ya kuizuia

Wataalamu waliohojiwa na BBC News Brasil wanaeleza kuwa tofauti na aina nyingine za saratani, saratani ya uume ni mojawapo ya zinazoweza kuzuilika.

Hakika, ugonjwa huo unahusishwa moja kwa moja na umaskini na ukosefu wa hali nzuri za kijamii na kiuchumi.

“Ingawa ni ugonjwa adimu katika nchi tajiri, zilizoendelea, saratani ya uume ina matukio makubwa katika nchi maskini,” anasema Abreu wa Inca.

Nchini Brazili, tafiti zinaonesha kuwa mikoa ya Kaskazini na Kaskazini-mashariki, ambako viwango vya umaskini ni vya juu zaidi, yana matukio ya juu zaidi ya ugonjwa huo, wakati eneo tajiri la Kusini lina viwango karibu sawa na vile vya nchi zilizoendelea, na kesi chache.

“Kwa bahati mbaya, Brazil bado ni nchi yenye upungufu mkubwa wa elimu bora, ambayo inaleta matatizo makubwa katika kupata taarifa, ikiwa ni pamoja na kuhusu tabia za usafi,” alisisitiza Maurício Cordeiro, mratibu wa Idara ya Uro-oncology ya SBU.

“Usafi mzuri huchangia kuzuia saratani ya uume na utambuzi wa mapema wa ugonjwa huo, muhimu kwa matibabu bila kuchukua hatua kali zaidi, kama vile kukatwa,” aliongeza.

Kwa mfano, Marcus Vinicius Baptista Queiroz, Profesa wa urolojia katika Chuo Kikuu cha Shirikisho cha Pará (UFPA), ananukuu utafiti uliofanywa na vyuo vikuu vinne na vituo vya utafiti nchini Brazili, iliyochapishwa mnamo 2018.

Utafiti huo ulitaja Maranhão, jimbo maskini zaidi la Brazil, kuwa mahali penye visa vya juu zaidi vya uvimbe wa uume duniani: takribani kesi 6.1 kwa kila wakazi 100,000.

“Hii ndiyo sababu ni muhimu kwa wanaume kupata ushauri wa mambo ambayo yanaweza kusababisha ugonjwa huo.

Hii ni hali ya kawaida zaidi ukiwa bado mtoto, lakini inaweza pia kukua ukiwa mtu mzima, inayosababishwa na maambukizi.

Kwa kawaida, wanaume ambao hawajatahiriwa wana shida zaidi kusafisha uume wao kwa sababu ya ngozi ya ziada.

Ugumu huu katika kusafisha uume, kunaweza kuibua kwa fangasi ambayo, kwa muda mrefu, huongeza hatari ya saratani ya uume.

Ishara za tahadhari na matibabu

Nchini Brazil, saratani ya uume huwapata wanaume walio za zaidi ya miaka 50.

“Jeraha lolote kwenye uume ambalo haliponi linapaswa kutathminiwa na mtaalamu wa afya na, ikiwezekana, daktari wa njia ya mkojo,” anapendekeza Diogo Abreu.

Miongoni mwa ishara za onyo, daktari wa Inca anataja:

Mabadiliko katika rangi ya uume;

Unene wa ngozi;

Vinundu au vidonda ambavyo haviponi

Vidonda na harufu mbaya.

Wataalamu waliohojiwa na BBC News Brasil wanasisitiza kwamba hatua chache rahisi zinaweza kusaidia kuzuia ugonjwa huo.

Kuosha uume kila siku, kwa sabuni na maji, kufichua glans kikamilifu, kwa wanaume wasiotahiriwa, na kila mara baada ya kujamiiana, husaidia kupunguza hatari ya kuambukizwa ugonjwa huo, anaelezea Abreu.

“Kwa kuongeza, ni muhimu kuacha sigara na kutumia kondomu wakati wa aina yoyote ya kujamiiana ili kuzuia HPV na magonjwa mengine ya zinaa,” anasisitiza daktari.

Mara tu saratani ya uume inapogunduliwa, matibabu inahusisha kuondoa kidonda au kuondoa kabisa kiungo, pamoja na kuondoa lymph nodes kutoka kwa pelvis, groin, au ndani ya tumbo, kulingana na Wizara ya Afya.

Tiba ya mionzi na chemotherapy pia inaweza kupendekezwa ili kupunguza uvimbe au katika kesi zisizo za upasuaji.

Inapogunduliwa katika hatua ya awali, saratani ya uume ina kiwango cha juu cha tiba, wizara ilisisitiza.

“Katika hatua za mwanzo tunaweza kutibu kwa kuondoa ngozi tu, kuepuka kuondoa uume,” aeleza Roni de Carvalho Fernandes, mkurugenzi wa Escola Superior de Urologia.

Hata hivyo, kwa mujibu wa Wizara ya Afya, zaidi ya nusu ya wagonjwa huchukua hadi mwaka mmoja baada ya majeraha ya kwanza kutafuta matibabu, ambayo inaweza kusababisha matatizo ya ugonjwa huo, kuruhusu kuenea kwa sehemu nyingine kutoka kwa mwili.

Maswali makuu kuhusu saratani ya uume

Saratani ya uume inachukua asilimia 2 ya aina zote za saratani zinazowapata wanaume.

Kwa ombi la BBC News Brasil, mtaalamu wa mfumo wa mkojo na mawasiliano mkurugenzi wa Shirika la Brazili la Urology, Karin Anzolch, alifafanua shaka kuu ya wanaume kuhusu njia za kuzuia saratani ya uume.

Ni mara ngapi kuosha uume wako kwa siku na ni njia gani sahihi?

Inategemea kidogo na eneo, ikiwa ni moto au baridi, unyevu au kavu, umri, aina ya shughuli za kimwili, ikiwa ni mtu ambaye anatoka jasho sana au anakojoa mara kwa mara, kama ametahiriwa au la, safisha na sabuni na maji inapaswa kufanyika angalau mara moja kwa siku, kuvuta ngozi ya govi nyuma na kuondoa mabaki ya smegma, ambayo yanazalishwa na uume.

Maji hayapaswi kuwa moto sana na sabuni za kupambana na wadudu zinapaswa kuepukwa.

Kwa kuongeza, wavulana wanahitaji kujifunza jinsi ya kujisafisha vizuri tangu wakiwa na umri mdogo ili kuifanya sehemu ya tabia zao.

Kwa nini ni muhimu kuacha eneo la uume liwe kavu baada ya kuoga?

Unyevu, pamoja na joto la mwili au mazingira, huongeza hatari ya kuenea kwa fangasi na bakteria.

Baada ya kujisaidia haja ndogo, inatosha kutikisa uume?

Kwa kutikisa au kufinya uume, matone ya mkojo huishia kubaki, haswa kwa wanaume ambao hawajatahiriwa, ambayo hutoa harufu mbaya na huongeza hatari ya kuambukizwa, kuwasha na maambukizi.

Bora kuosha baada ya kujisaidia au kukausha na karatasi ya choo.

Je, damu kwenye mkojo ni ishara ya saratani ya uume?

Isipokuwa uvimbe umeendelea na tayari unavamia urethra au njia ya mkojo, hii sio dalili ya kawaida.

Lakini bado inahitaji kuchunguzwa, kwa sababu inaweza kuashiria magonjwa mengine makubwa, kama saratani ya kibofu na figo.

Ni nini kinachoweza kusababisha saratani ya uume?

Saratani ya uume pia inahusishwa na kuvuta sigara, maambukizi ya VVU na uwepo wa phimosis, ambayo inafanya kuwa vigumu kudumisha usafi na kuondokana na smegma, na iwe rahisi kuambukizwa na fungi na bakteria.

Hata hivyo, moja ya sababu kuu pia ni maambukizi ya kirusi cha Human papillomavirus (HPV).

Takwimu kutoka Utafiti wa Saratani Uingereza zinaonyesha kuwa karibu 60% ya visa vya aina hii ya saratani vinahusishwa na maambukizi ya HPV.

>>Soma Zaidi hapa kuhusu saratani ya uume

>> Soma Zaidi kuhusu kirusi cha Human papillomavirus (HPV).