WATANZANIA wengi wana uzito uliopitiliza (mabonge) kutokana na kutozingatia ulaji unaofaa huku takwimu zikionyesha ni watu saba pekee nchini katika 100 wanaozingatia mlo kamili.

Takwimu Aidha, Mtanzania mmoja katika watatu, ana uzito uliokithiri na watu wenye elimu na uhakika wa kipato ndio waathirika zaidi.

Mkurugenzi Msaidizi wa Magonjwa Yasiyoambukiza (NCD) katika Wizara ya Afya, Dk. Omary Ubuguyu, ameyasema Dar es Salaam wakati wa kongamano la kwanza la uimara wa afya kwa ajili ya biashara endelevu, lililoandaliwa na Mtandao wa Global Compact Tanzania (GCNT) na kukutanisha wadau wa sekta binafsi.

“Katika maeneo machache ambayo tunafanya vizuri ni kwenye mazoezi kwa sababu kumekuwa kwa mfano na marathoni nyingi. Hatufanyi vizuri kabisa katika masuala ya ulaji bado ni watu saba katika 100 ambao wanazingatia ulaji unaofaa.

“Suala la uzito na unene kupita kiasi pia hali imezidi kuwa mbaya, zamani ilikuwa ni katika kila watu wanne, mmoja anauzito uliokithiri, sasa hivi ni mtu mmoja katika kila watu watatu ana uzito au unene uliokithiri, kwa hiyo hatufanyi vizuri katika eneo hili,” amesema.

Dk. Ubuguyu amesema idadi ya watu ambao wanatumia pombe nchini imepungua lakini matumizi yameongezeka.

“Bahati mbaya kuliko zote vijana wanaathirika zaidi kuliko rika linguine lolote na wanawake wanaathirika zaidi kuliko wanaume katika haya tunayoyazungumza. Watu  wenye umri mdogo na wanawake ndio wako kwenye hatari zaidi,’ amesema.

Amesema utafiti unaonyesha kwamba magonjwa yasiyoambukiza kama saratani, kisukari, figo na shinikizo la juu la damu, yanaathiri zaidi watu wenye kipato cha chini, lakini ni kinyume chake katika baadhi ya nchi kama Tanzania ambako waathirika wakubwa ni wasomi na wenye uhakika wa kipato.

“Katika jamii mfano za wafanyakazi ndio wanaotumia vyakula vya viwandani zaidi, pombe zaidi, ndio watu wenye fursa ya kununua soda na vitu vingine ambavyo vinaathiri afya,” amesema.

Dk. Ubuguyu amesema wafanyakazi wanaathiri zaidi kutokana na mtindo wa maisha kwa kuwa hawana nafasi ya kupata chakula bora kwa kuwa wananunua vyakula wasivyojua namna vilivyoandaliwa na pia hawapati nafasi ya kufanya mazoezi.

“Kama taifa tuna mzigo mkubwa sana wa magonjwa yasiyoambukiza. Tukizungumzia gharama tunazozipata katika matibabu kwa mfano Mfuko wa Taifa wa Bima ya Afya (NHIF), vitu vikubwa vinavyouelemea ni kutibu magonjwa kama saratani, matatizo ya figo, shinikizo la juu la damu, kiharusi na kisukari. Hili ndilo janga kubwa katika taifa letu,” amesema.

Dk. Ubuguyu amesema serikali inapata matumaini inapoona jumuiya ya wafanyabishara na mashirika binafsi zikikutana na kujadili namna ya kukabili janga hilo.

Mkurugenzi Mtendaji wa Mtandao wa Global Compact Tanzania (GCNT), Mardha Macatta-Yambi, amezitaka kampuni binafsi na wawekezaji kuweka mazingira ya kuhakikisha afya za wafanyakazi ni nzuri, ili kukabili NCD.

Amesema wadau wote wanapawa kuunganisha nguvu kwa kuwa ongezeko la magonjwa hayo linaathiri biashara na uchumi wa nchi.

“Pamoja na serikali kuweka sera na mikakati ya kukabili magonjwa haya, makampuni yana nafasi kubwa kuhakikisha kwamba wafanyakazi wanakuwa na uelewa wa kutosha kuhusu afya zao kwa kuwa hawa ndio nguvu kazi ya kuwatengenezea faida kwenye kile walichowekeza,” amesema.

Katika kongamano hilo, GCNT na taasisi ya ImpactAfya, wametia saini makubaliano ili kuendelea kutoa elimu ya uimara wa afya sehemu za kazi na kuwakumbusha wafanyakazi na umma kwa ujumla, umuhimu wa kuwa na afya njema ili kupunguza mzigo wa matibabu.

Amewataka Watanzania kuhakikisha wanafanya mazoezi kila siku, kula vyakula vyenye virutubisho, kupima afya mara kwa mara na kubadili mtindo wa maisha unaochochea NCDs.

Kongamano hilo liliongozwa na kaulimbiu ya kupunguza NCDs kwa ajili ya biashara endelevu na kuhudhuriwa na madaktari, wafamasia na wakurugenzi wa kampuni na taasisi binafsi.

Mlo kamili unaopaswa kuzingatiwa kila siku na aina yake kwenye mabano ni wanga (ugali, wali au ndizi),  mboga (kabichi, spinachi, mchicha au figiri) protini (nyama, samaki, kunde, njegere na maharage), matunda (embe, chungwa, papai au tikiti), vitamini (karanga au korosho) na maji ya kutosha.

Soma hapa Sababu za watoto kuwa na uzito mkubwa

Uzito sahihi wa mtoto wako unaotakiwa ni ule wa namba za umri wake ukazidisha mara mbili ukajumlisha na nane (yaani miaka 4×2+8= 16), zaidi ya hapo ni kiashiria cha uzito uliokithiri.

Imekuwa ni kawaida kwa wazazi wengi kufurahia hali ya watoto wao kuwa na uzito mkubwa, hata hivyo wataalamu wa afya wanasema ni uzito uliopitiliza au ni kiashiria cha homoni za mtoto kutokuwa sawa.

“Mtoto mwenye umri wa miaka minne anapaswa kuwa na uzito wa kilogramu 16 na mwenye umri wa miaka sita anapaswa kuwa na uzito wa kilogramu 22, hii haijalishi anaishi Ulaya au Tanzania, hii ndiyo kanuni ya afya,” alisema Mtaalamu wa Afya ya Jamii, Dk Ali Mzige.

Uzito wa kuzaliwa

Licha ya wale wanaonenepa kutokana na kutokuwa na mpangilio mzuri wa chakula, kuzaliwa na uzito mkubwa kupita kiasi (fetal macrosomia) au kile kinachojulikana kama uzito wa juu wa kuzaliwa ni hali ambayo mtoto anazaliwa na uzito wa kilogramu 4 au zaidi.

Daktari bingwa wa magonjwa ya watoto kutoka Idara ya Mafunzo na utafiti na magonjwa ya ndani Hospitali ya Kanda ya Rufaa Mbeya, Ernest Winchislaus anasema hali hiyo inaweza kuwa na athari kubwa kwa afya ya mtoto na mama na mara nyingi inahitaji ufuatiliaji wa karibu na matibabu.

Anataja sababu zinazochangia watoto kuzaliwa na uzito mkubwa ni pamoja na maumbile, mlo wakati wa ujauzito na hali ya kiafya ya mama.

“Hapa tunachunguza baadhi ya sababu na athari za watoto kuzaliwa na uzito mkubwa kupita kiasi. Tutaangalia ugonjwa wa kisukari cha mimba, wanawake wenye tatizo hilo wako katika hatari ya kumzaa mtoto mwenye uzito mkubwa,” anasema.

Dk Winchslaus anasema kisukari cha mimba husababisha kiwango kikubwa cha sukari katika damu ya mama, ambayo inaweza kusababisha ukuaji wa kichanga kuzidi kupita kawaida, wanawake wenye unene kupita kiasi au wenye uzito mkubwa kabla ya ujauzito wako katika hatari kubwa ya kumzaa mtoto mwenye uzito mkubwa.

“Hali hii inaweza kuhusishwa na tatizo katika kemikali ya kuchakata sukari mwilini ambayo inaweza kuchochea ukuaji wa kichanga kwa kiasi kikubwa,” anasema.

Maumbile

Dk Winchslaus anasema uzito wa mtoto unaweza kuathiriwa na mambo ya maumbile, ikiwa ni pamoja na jeni zinazohusiana na ukuaji wa kichanga.

Watoto ambao wazazi wao wana uzito mkubwa wanaweza kuwa na hatari kubwa ya kuzaliwa na uzito mkubwa.

“Baadhi ya matatizo ya kijenetikia katika mwili wa kichanga yanaweza pia kuchangia tatizo la uzito mkubwa, baadhi ya haya yanafahamika kitaalamu kama Beckwith-Wiedemann Syndrome, Sotos syndrome, Fragile x syndrome,” anasema.

Anataja historia ya watoto wenye uzito mkubwa katika mimba za awali, akisema tafiti zinaonyesha ikiwa hapo awali umeshazaa mtoto mwenye uzito mkubwa, una hatari kubwa ya kuzaa mtoto mwingine mwenye uzito mkubwa.

“Pia, ikiwa wewe mwenyewe ulizaliwa na uzito mkubwa zaidi ya kawaida, una uwezekano mkubwa zaidi wa kuzaa mtoto mwenye uzito mkubwa pamoja na kupitiliza kwa tarehe ya matazamio ya kujifungua,” anasema.

Dk Winchslaus anasema ikiwa ujauzito unazidi kwa zaidi ya wiki mbili baada ya tarehe ya kutarajia kujifungua, mtoto ana hatari kubwa ya kuzaliwa na uzito mkubwa, lakini pia huchangiwa na umri wa mama mjamzito.

Anasema wanawake wenye umri zaidi ya miaka 35 wana uwezekano mkubwa wa kupata watoto wenye uzito uliozidi.

Daktari bingwa wa watoto, Deashisaria Rimoy anasema mambo mengi yanaweza kusababisha mtoto kuzaliwa na uzito mkubwa au mtoto akazaliwa kawaida na kuendelea kukua katika uzito mkubwa zaidi.

“Kuna vinasaba, homoni, pia kuna uwezekano mtoto aliyezaliwa na uzito wa kawaida akaanza kuongezeka uzito, yanayochangiwa na kupangilia mlo, mtindo wa maisha, magonjwa, masuala ya kisaikolojia kama sonona wanakula sana na kunenepa, pia baadhi ya dawa hunenepesha,” anasema Dk Deashisaria.

Via:Mwananchi