Jinsi ya kukabiliana na magonjwa yasiyoambukiza

Wataalamu wa afya washauri kuzingatia ulaji sahihi wa vyakula ikiwa ni pamoja na kupunguza matumizi ya sukari, chumvi na mafuta.

Wakati dunia ikiendelea kushuhudia wimbi la ongezeko la magonjwa yasiyoambukiza Mratibu wa Magonjwa Yasiyoambukiza kutoka Hospitali ya Nyamagana, Dk.Sarah Mwendi anasema kubadili mtindo wa maisha ni miongoni mwa njia za kuu za kukabiliana na magonjwa hayo.

Shirika la Afya Duniani (WHO) linaainisha magonjwa yasiyoambukiza kuwa ni saratani, magonjwa ya moyo, kisukari pamoja na magonjwa ya mfumo wa upumuaji ambayo huwaathiri sana watu wenye vipato vya chini na vya kati.

Magonjwa hayo husababisha vifo vya watu takribani milioni 41 kila mwaka sawa na asilimia 76 ya vifo vyote vinavyotokea duniani.

Dk. Mwendi ameiambia Nukta habari kuwa miongoni mwa sababu kubwa zinazochangia magonjwa hayo ni pamoja na mfumo usiofaa wa maisha ambao unahusisha tabia bwete na ulaji usiofaa.

“Ninavyoongelea ulaji mbovu, ninaongelea ulaji wa vyakula vyenye mafuta mengi kama chips, piza…ni muhimu watu wakazingatia ulaji wa mlo kamili ambao umekusanya virutubisho vyote,” amesema Dk. Mwendi.

Sababu nyingine ambazo husababisha magonjwa hayo ni uvutaji wa sigara na tumbaku, matumizi ya vilevi, pamoja na athari za uchafuzi wa hewa.

Jinsi ya kuepuka magonjwa yasiyoambukiza

Ili kukabiliana na magonjwa yasiyo ya kuambukiza, Dtk. Mwendi amewashauri wananchi  kuzingatia ulaji sahihi wa vyakula ikiwa ni pamoja na kupunguza matumizi ya sukari, chumvi na mafuta hali ambayo itasaidia kupunguza magonjwa hayo.

Pia wametakiwa kuzingatia ufanyaji wa mazoezi kwa wingi ili kupunguza magonjwa hayo ikiwemo kisukari na shinikizo la juu la damu kwa kuwa maradhi hayo yanatumia gharama kubwa katika kuyatibu.

Kwa upande wa kituo anachofanyia kazi Dk. Mwendi amebainisha kuwa asilimia kubwa ya wagonjwa wanaoripoti katika hospitali hiyo hubainika kuwa na magonjwa hayo hususani presha na sukari huku kundi linaloathirika zaidi ni wanawake.

“Wanawake kwa maana ya kwamba ndio watu wanaojitokeza kwa wingi kwenda kuchunguza afya zao tofauti na wanaume ambao hata kama anashida hiyo huchukulia kawaida au wakati mwingine kupata mawazo yasiyo sahihi kutoka kwa marafiki,” amesema Dk.Mwendi

Kwa mujibu wa Dk. Mwendi  asilimia 15 ya wagonjwa wanaofika hospitalini hapo husumbuliwa na magonjwa yasiyoambukiza, huku wengi wakisumbuliwa na presha na kisukari.

Baadhi ya wagonjwa waliofika katika hospitali hiyo kupata matibabu ya magonjwa hayo yasiyoambukiza wamesema pamoja na kupatiwa huduma zote mhimu lakini wanakumbana na changamoto ya gharama kubwa za matibabu na kuiomba Serikali ingalie namna ya kuwapunguzia.

“Tunahudumiwa vizuri, lakini changamoto tunayokumbana nayo ni gharama za matibabu kuwa kubwa, na unaweza kupatiwa dawa aina moja nyingine unaelekezwa kwenda kununua sehemu nyingine hivyo tunaomba Serikali itusaidie dawa ziweze kupatikana hospitali,” amesema Mary Minga mkazi wa Mahina.

Mtindo mbaya wa Maisha janga kwa Magonjwa yasioambukiza.

Jamii imetakiwa kuzingatia mtindo bora wa maisha na kufuata ulaji sahihi kama wanavyoshauriwa na wataalam wa afya ili kujikinga na magonjwa yasiyoambukiza ikiwemo magonjwa ya figo.

Hayo yamesema jana na Dkt.Gunini Kamba, akizungumza kwa niaba ya Mganga Mkuu wa Mkoa wa Dar Es Salaam ambaye alikua mgeni rasmi katika hafla fupi ya kukabidhi tuzo na medali kwa baadhi ya watumishi wa Hospitali ya Taifa Muhimbili na taasisi nyingine zilizotolewa na Taasisi ya Profesa Jay ikiwa ni kutambua mchango wao katika kutoa huduma za afya.

Dr. Kamba amesema magonjwa yasiyoambukiza ikiwemo magonjwa ya figo yanazidi kuongezeka na gharama za matibabu kwa magonjwa hayo ni kubwa na si kila mwananchi anayeweza kumudu gharama hizo hivyo ni vyema jamii ikatambua hilo ili iweze kujikingwa kwa kuwa king ani bora kuliko tiba.

Awali akimkaribisha mgeni rasmi, Mwenyekiti wa Bodi ya Wadhamini Hospitali ya Taifa Muhimbili, Dkt. Ellen Senkoro ameipongeza Taasisi ya Professor Jay kwa kutambua mchango mkubwa unaofanywa na Hospitali ya Muhimbili na kuwapongeza baadhi ya watumishi ambao wamechaguliwa kupata tuzo hizo na kusema kuwa Muhimbili itaendelea kutoa mchango kwa tasisi hiyo ili indelee kutoa hamasa kwa jamii kuhusu afya.

Kwa Upande wake Mkurugenzi Mtendaji wa Hospitali ya Taifa Muhimbili Prof. Mohamed Janabi amesema kuwa kwa siku MNH-Upanga inatoa huduma ya kusafisha damu kwa wagonjwa wa figo 120 hadi 130 ambapo asilimia 90 ya magonjwa wa hayo yanasababishwa ya shinikizo la juu la damu pamoja na kisukari ambapo chanzo chake nikutozingatia lishe sahihi hivyo ni vyema watu wakazingatia swala la lishe bora.

Awali akizungumza baada ya kukabidhi tuzo hizo, Mkurugenzi wa Taasisi ya Professor Jay Florian Rutabingwa amesema taasisi hiyo itaendelea kutoa elimu ya afya kwa jamii ili kusaidia jamii kujikinga na magonjwa hayo ambayo yamekuwa yakiongezeka siku hadi siku.

Magonjwa yasiyo ya kuambukiza yatajwa kusababisha asilimia 36% ya Vifo.

Asilimia 36 ya vifo nchini vinasababishwa na magonjwa  yasiyo ya kuambukiza, huku gharama za dawa zake zikiwa juu.

Hayo yamebainishwa  jana Desemba 14,2023 katika semina ya Waandishi wa Habari iliyoandaliwa na Chama Cha Wanasheria Wanawake Nchini (TAWLA), juu ya uchambuzi wa sheria ya mtindo wa maisha na magonjwa yasiyo ya kuambukiza ili kusaidia jamii kupitia sheria.

Akizungumza katika semina hiyo Dk. Fredrick  Mashil kutoka Chuo Kikuu cha Afya na Sayansi Shirikishi Muhimbili (MUHAS)  amesema  magonjwa hayo yanaweza kuzuilika  kwa kuzingatia lishe bora na mtindo mzuri wa maisha.

“Vitu vikubwa viwili vinasababisha mangonjwa yasiyo ya kuambukiza ni ‘diet’, kufanya mazoezi  kupitiliza na mtindo  wa maisha,” amesema Dk. Mashil.

Amesema  hakuna sheria na sera yoyote ambayo inazuia  kula vyakula ambavyo vinaathiri afya ya walaji.

“Nimefanya utafiti wa mafuta ya kula yanayotumiwa na watu wengi  yanayotokana na mboga mboga ni mazuri kiafya, ila  mafuta  ya kula yatokanayo na wanyama sio mazuri   kiafya, nashauri watu watumie mafuta ya kula yanatokana na  mboga mboga,” ameeleza.

Mwenyekiti wa Chama cha Vijana wenye Kisukari Tanzania (TDYA),George Kwayu.

Ameongeza kuwa zaidi  ya vifo  25000 vinaweza kupungua kwa kuondoa  bidhaa zinazoathiri afya ya walaji.

Akizungumzia kuhusu  kufanya  mazoezi, Dk. Waziri Ndonde  amesema jamii inatakiwa kujiepusha na tabia bwete na kuhakikisha wanafanya shughuli tofauti kila baada ya dakika 60 kama vile kusimama,kutembea,kukimbia au jambo lolote la kughulisha mwili.

“Amebainisha kuwa katika kanuni bora za afya ya mwili na akili watoto na vijana kati ya miaka 5-17 wanatakiwa kutumia dakika 60 katika michezo na mambo ya kushughulisha mwili kila siku.

“Kwa upande wa watu wazima kati ya miaka 18-64 na pamoja na watu wenye magonjwa sugu wanashauriwa kutumia dakika 150 kwa wiki ndani ya siku tano wafanye mazoezi ya uzito wa kati na siku mbili wanatakiwa kufanya mazoezi ya misuri ndani ya dakika 30,” amesema Dk. Ndonde.

Amesema ili kujenga mwili ni lazima kufanya kazi za kuushughulisha kama vile kutembea,kukimbia,kufanyakazi za nyumbani,kutumia baiskeli,kushiriki kwenye michezo mbalimbali.

“Kama unafanya mazoezi peke yake na hivi vingine huvifanyi, ndio utasikia mtu anasema mimi naenda gym lakini kila siku lakini sipungui,” amesema.

Dk.Ndonde amesema watu wenye ulemavu wao wanapaswa kufanya mazoezi kwa dakika 300 kwa wiki.

Pia amesisitiza kuwa wanawake wajawazito na waliojifungua wanapaswa kufanya mazoezi kwa dakika 150 kwa wiki.

“Tafiti zinaonyesha kujifungua na kunyonyesha sio sababu ya kunenepa, watu wengi wanakula kupitiliza na kuacha mazoezi pindi wanapojifungua,”amesema.

Ameongeza kuwa kufanya mazoezi kunaufanya ubongo wako unafanyakazi vizuri pia inaongeza uwezo wa moyo kufanya kazi vizuri.

Kwa upande wake Mwenyekiti wa Chama cha Vijana wenye Kisukari Tanzania ( TDYA), George Kwayu amesema  mtu yeyote anaweza kuwa na ugonjwa  wa kisukari, hivyo  ni jambo  la kujikubali.

“Japo kuna changamoto za mara kwa mara ikiwemo jamii kuto wakubali vijana  wanaokuwa na ugonjwa wa kisukari,vijana  wengi wamepoteza kazi kwa sababu hakuna uelewa kwa watu na jinsi gani ya kuishi nao,”amesema Kwayu.

Ameeleza  kuwa matibabu  ya ugonjwa wa kisukari  ni gharama  kubwa, ndani  ya mwezi  Desemba  amepoteza vijana saba na serikali  itambue kwenye magonjwa  yasiyo ya kuambukiza  kuna changamoto gani

Aidha Kwayu amewashauri wagonjwa  wa kisukari  kwamba matibabu  ya sukari  yanapatikana hospitali  na kuna watalaamu wazuri.