TATIZO LA MAPUNYE KWA WATOTO

MAPUNYE NI NINI?

Mapunye ni aina ya maradhi ya fangasi yanayoshambulia ngozi haswa ngozi ya kichwa. Mapunye kwa lugha ya kitaalamu huitwa “Tinea capitis”. Ugonjwa huu hushambulia watu wote wa jinsia na umri wote,ingawa huonekana zaidi kwa watoto wadogo.

Ugonjwa huweza kushambulia eneo lote la kichwa au sehemu tu ya kichwa, sehemu iliyoshambuliwa na mapunye huwa na umbo lililofanana na sarafu.

NAMNA YA KUAMBUKIZWA MAPUNYE 

1. Kutumika kwa vifaa vya kunyolea kw azaidi ya mtoto mmoja bila kuvifanyia usafi.

2. Kutumia taulo au nguo ya kujikaushia kwa mtoto zaidi ya mmoja, hasa pale ambapo mmoja wa watoto hao akiwa na maambukizi ya ugonjwa wa mapunye.

3. Kutumia vifaa vya nywele kama chanuo la kuchania nywele kwa zaidi ya mtoto mmoja.

4. Kugusana na mtu aliye na maambukizi tayari.

•Soma: Ugonjwa wa Lawalawa kwa Watoto wadogo,chanzo,dalili na Tiba yake

Mapunye au Tinea capitis huathiri wakina nani?

Mapunye mara nyingi huathiri watoto kati ya umri wa miaka 3 na 14. Lakini Mapunye hutokea kwa watu wazima pia.  Ni kawaida sana kwa watu walio na kinga dhaifu kupata shida hii ya Mapunye.

Dalili za Mapunye

 Dalili za mapunye au tinea capitis ni zipi?

Mapunye yanaweza kuathiri sehemu zote za ngozi au sehemu ya kichwa cha mtoto wako.  Dalili zake zinaweza kujumuisha:

•  Kupata Vidonda vyekundu vilivyovimba kama mabaka mabaka
• Kupata Upele mkavu, wenye magamba.
• Ngozi ya eneo lililoathiriwa Kuwasha sana
•  Kuwa na mabaka mabaka ambayo nywele zimepotea,hali ambayo hujulikana kama alopecia.(TAZAMA PICHA HAPO JUU)
•  Ngozi ya kichwa kujikunja 
• Kuwa na mba kwenye ngozi ya kichwa.
•  Kuwa na Homa,au Fever
•  Node za lymph Kuvimba.

 Ikiwa Mapunye yanasababisha hali ya kuvimba yanaweza kupelekea mabaka kuwa na Maumivu kichwani mwa mtoto wako.  Vipande hivi vyenye mabaka ambapo hakuna nywele hivi huitwa kerion.  Kerion inaweza kuwa na malengelenge yenye ukoko na usaha unaotoka.  Mapunye yakivimba yanaweza kusababisha kovu na nywele za mtoto wako haziwezi kukua tena kwenye eneo husika.

 Ikiwa maambukizi haya ya Fangasi,Tinea capitis au Mapunye yamesababisha madoa au vidoti vyeusi,hii huweza kusababisha vifundo vya nywele kukatika, lakini kwa kiraka cha kijivu tinea capitis huacha vishina vya nywele fupi.

Chanzo cha Tatizo la Mapunye

Tatizo la Mapunye husababishwa na maambukizi ya Fangasi(Mold-like fungi) ambao hujulikana kama dermatophytes, maambukizi haya ndyo hujulikana kama tinea capitis. 

Dermatophytes kama vile Microsporum pamoja na Trichophyton ndio sababu kubwa za maambukizi haya(Mapunye) kwa nchi kama vile Marekani n.k,  Kuvu au Fangasi hustawi katika mazingira yenye joto na unyevunyevu.  Kwa kawaida hukua katika maeneo ya kitropiki.

Mapunye pia huenea kwa urahisi sana.  Mtoto wako anaweza kupata Mapunye kwa kuwasiliana au kugasana kwa karibu na watu walioambukizwa, wanyama na udongo.  Wanaweza pia kupata mapunye kwa kutumia vitu ambazo huhifadhi fangasi hawa, Fangasi hawa wanaweza kuishi kwa muda mrefu juu ya vitu vilivyoambukizwa.

Vitu hivi huongeza hatari ya kupata Tatizo la Mapunye

Fangasi wanaosababisha Mapunye hukua na kustawi katika mazingira yenye unyevunyevu na joto.  Sababu za hatari zaidi ni pamoja na:

1.  Kuishi katika mazingira ya kitropiki
2. Kutembelea maeneo yenye hali ya hewa ya joto na yenye unyevunyevu.
3. Kuishi katika maeneo ya karibu na wengine ambao tayari wana maambukizi haya
4. Watoto kucheza michezo ya kugusana na kushikana kwa ukaribu sana
5. Kuwa na majeraha madogo ya kichwa 
6. Kutooga au kuosha mtoto wako mara kwa mara. 
7. Kuongezeka kwa jasho (hyperhidrosis) 
8. Kushiriki(kushare) vitu na nyenzo kama vile kofia, brashi na vifaa vya michezo. 
9. Kuwa na kinga dhaifu kutokana na hali kama vile VVU/UKIMWI, saratani na kisukari.

Mapunye husambaa vipi?

Maambukizi haya ya Fangasi yanaenea vipi?

Maambukizi haya au Tinea capitis inaambukiza sana.  Inaweza kuenea haraka kati ya watoto.  Tinea capitis huenea hasa kupitia mojawapo ya njia tatu.

 (1) Wanadamu:

 Mtoto wako anaweza kupata Mapunye baada ya kugusana moja kwa moja na mtu aliye na maambukizi.  Mtu huyo anaweza kuwa na dalili au asiwe nazo.  Lakini ikiwa ni carrier wa maambukizi, anaweza kueneza pia.

 (2) Wanyama:

 Mtoto wako anaweza kupata Mapunye baada ya kugusa mnyama aliye na maambukizi.  Wanyama wengi tofauti wanaweza kueneza tinea capitis(mapunye).  Hii ni pamoja na wanyama kipenzi cha binadamu kama vile mbwa na paka.

 (3) Vyombo vinavyoweza kubeba virusi:

Fomites ni vitu au nyenzo ambazo zinaweza kubeba maambukizi.  Mtoto wako anaweza kupata tinea capitis au mapunye kwa kushare nguo, kofia, masega, brashi na helmeti.n.k

Vipimo na jinsi ya kugundua tatizo la Mapunye

Mtoa huduma wa afya kwa mtoto wako atauliza kuhusu dalili zake.  Pia atafanya  uchunguzi wa kimwili.  ataangalia nywele,pamoja na ngozi ya mtoto wako.  anaweza kujua kwamba ni mapunye kwa kumtazama tu.

Mtoa huduma wa afya kwa mtoto wako anaweza kutaka kukusanya sampuli ya eneo lililoambukizwa.  atang'oa baadhi ya nywele na/au kuchukua sehemu ndogo ya kichwa cha mtoto wako.  anaweza kutaka kuagiza vipimo vingine ili kuthibitisha utambuzi wa tinea capitis.

Vipimo vingine vya kitaalam ambavyo huweza kufanyika ni pamoja na;

• Kipimo cha KOH stain

Mtoa huduma wa afya kwa mtoto wako atapanguza kwa upole baadhi ya ngozi kutoka sehemu iliyoambukizwa ya kichwa cha mtoto wako.  anaweza pia kung'oa baadhi ya nywele.  Katika maabara, mtaalam ataweka sampuli kwenye slaidi ya darubini.  Slaidi ina tone la hidroksidi ya potasiamu (KOH).  ataangalia sampuli chini ya darubini.  Doa la KOH hurahisisha mtaalam kuona kama kuna fangasi.  Matokeo kwa ujumla hurudi ndani ya saa 24.

• Kipimo cha Culture

Ikiwa kipimo cha KOH Stain hakitoi matokeo sahihi, mtoa huduma wa afya ya mtoto wako anaweza kuagiza kipimo cha ,culture. Kipimo hiki kinaruhusu fungasi kukua.  Kisha mtaalamu anaweza kutambua fangasi inayosababisha maambukizi ya mtoto wako.  Kipimo cha Culture ni sahihi zaidi na mahususi kuliko kipimo cha KOH stain, lakini inaweza kuchukua wiki kadhaa kupata matokeo.

• Kipimo cha Wood light

Kipimo cha Wood light huhusisha aina maalum ya mwanga wa ultraviolet (UV).  Mhudumu wa afya wa mtoto wako atamulika taa ya mbao kwenye kichwa cha mtoto wako.  Hii inaweza kuwa na uwezo wa kuamua aina ya fangasi wanaosababisha tatizo la Mapunye kwa mtoto wako. 

JINSI YA KUMKINGA MTOTO DHIDI YA MAPUNYE

a) Usafi wa mwili wa mtoto kama kuhakikisha mwili haswa kichwa cha mtoto kinabaki na ukavu muda wote.

b) Hakikisha nguo, taulo na mashuka yanafuliwa kwa sabuni na maji yaliyo safi.

c) Kwa watoto wanaosoma shule za bweni ni vyema kuhakikisha watoto hawa wanaepuka kushirikiana katika utumiaji wa vifaa vya kufanyia usafi wa mwili mfano taulo.

d) Epusha kushirikiana vifaa vya kunyolea nywele na vifaa vya kuchania nywele haswa kwa watoto wanaosoma shule za bweni.

MATIBABU YA MAPUNYE

Mapunye hutibiwa kwa dawa za kutibu magonjwa ya fangasi. Dawa hizi ni za kupaka, hii ni kwa kuwa ni rahisi kwa dawa ya kupaka kupenya kwenye ngozi na kusababisha matokeo yanayohitajika. 

Ni vyema zaidi dawa za mapunye kwa watoto kushauriwa na daktari kulingana na jinsi alivyoathirika na ugonjwa huo.

Mtoa huduma wa afya kwa mtoto wako anaweza kuagiza dawa za antifungal kutibu Mapunye au tinea capitis.  Dawa za kupaka pekee kwa kawaida hazifanyi kazi, kwa hiyo Mtaalam ataagiza dawa za kunywa(vidonge).  Mtoto wako atalazimika kutumia dawa kwa angalau wiki sita. Kuna Dawa za kumeza za kuzuia ukungu kwa watoto.

 Mtoa huduma wa afya kwa mtoto wako anaweza kuagiza shampoo ya sulfidi ya selenium.  Utahitaji kuosha nywele za mtoto wako na shampoo angalau mara mbili kwa wiki.  Shampoo hii inaweza kusaidia kuzuia tinea capitis kuenea, lakini haiwezi kutibu tinea capitis.

 Mtoa huduma wa afya wa mtoto wako pia anaweza kupendekeza cream ya antifungal.  Utapaka cream ya antifungal moja kwa moja kwenye kichwa cha mtoto wako.  Mafuta ya antifungal yanaweza kusaidia kuzuia kuenea kwa maambukizi.  Lakini hayatatibu tinea capitis au Mapunye.

 Ikiwa mtoto wako ana kerion, mtoa huduma wake wa afya anaweza kuagiza corticosteroid kama vile prednisone.  Steroids inaweza kusaidia kupunguza uvimbe na kupunguza hatari ya kovu na upotevu wa kudumu wa nywele. 

Matibabu ya Mapunye au tinea capitis kwa watu wazima hujumuisha dawa za kumeza za antifungal pia.  Utahitaji kuchukua dawa kwa angalau wiki sita ili kuhakikisha kuwa maambukizi yanaisha kabisa.  Dawa za kumeza za kuzuia ukungu kwa watu wazima ni pamoja na terbinafine na itraconazole.  Mtoa huduma wako wa afya pia anaweza kupendekeza shampoo ya salfidi ya selenium, krimu za kuzuia kuvu na steroidi.

•Soma: Ugonjwa wa Lawalawa kwa Watoto wadogo,chanzo,dalili na Tiba yake

KWA USHAURI ZAIDI,ELIMU AU TIBA TUWASILIANE KWA NAMBA +255758286584.

Karibu Sana..!!!