UGONJWA WA KUPOTEZA KUMBUKUMBU(DEMENTIA),chanzo,dalili na tiba

Ugonjwa wa dementia ni ugonjwa unaohusisha kuharibika kwa seli hai za ubongo kutokana na mjumuisho wa magonjwa mengi ambayo husababisha mtu kupoteza uwezo wa kumbu kumbu kichwani,uwezo wa kufikiria,uwezo wa kutatua matatizo, uwezo wa kuongea N.K

Na miongoni mwa magonjwa makubwa ambayo husababisha Shida hii ya Dementia ni pamoja na Ugonjwa wa Alzheimer's, ugonjwa huu huchangia kwa wastani wa asilimia ya 60% mpaka 80%.

Sababu zingine ambazo huchangia kutokea kwa tatizo hili la Dementia ni pamoja na;

- Mtu kuwa na msongo wa mawazo kwa muda mrefu (severe depression)

- Unywaji wa pombe kupita kiasi

- Madhara yatokanayo na matumizi ya baadhi ya dawa

- Upungufu au ukosefu wa vitamins Mwilini

- Matatizo yatokanayo na tezi aina ya Thyroid

DALILI ZA UGONJWA WA KUPOTEZA KUMBUKUMBU NI PAMOJA NA;

- Mtu kupoteza uwezo wake wa kutunza kumbu kumbu kichwani

- Mtu kuwa na shida katika kuongea lugha yake

- Mtu kuwa na shida katika kufanya maamuzi yake

- Uwezo wa mtu katika kufikiria mambo huathirika kwa kiwango kikubwa

MATIBABU YA UGONJWA WA KUPOTEZA KUMBUKUMBU(DEMENTIA)

• Hakuna matibabu ya moja kwa moja kwa ajili ya kutibu ugonjwa wa Dementia, ila kuna tiba juu ya kuthibithi dalili mbali mbali zinazojitokeza kwa Mgonjwa wa Dementia.

KWA USHAURI ZAIDI,ELIMU AU TIBA JUU YA TATIZO LOLOTE TUWASILIANE KWA NAMBA +255758286584.

 DALILI ZA UGONJWA WA AKILI(PSYCHOSIS),CHANZO NA TIBA

Kama una mojawapo ya dalili zifuatazo basi unaweza ukawa na ugonjwa wa akili,ukichaa (pyschosis) na unahitaji matibabu

1)Kusikia sauti zinakusemesha na kua kama upo kwenye mdahalo na watu ambao huawoni (Auditory hallucinations (eg, hearing voices)

2) Kua na hisia,kuishi kwa wasiwasi kwa kudhani unafuatiliwa na watu au vikundi vya kihalifu (Persecutory delusions or paranoid delusions (eg, believing one is being followed and harassed by gangs)

3)Kuhisi kwamba mawazo yako yanaongozwa na mtu mwingine (Delusions of control (eg, believing one’s thoughts or actions are being controlled by other persons or objects)

4) Kuhisi kwamba kwenye pua zako kuna minyoo nk (Somatic delusions (eg, believing one’s sinuses have been infested by worms)

5)Kuhisi na kujiona na kutangaza kwamba unadate na mwigizaji maarufu wa filamu (Erotomanic delusions (eg, believing a famous movie star is in love with them)

6)Kujiona kua wewe ndio tajiri na una mali na unamiliki kila kitu duniani (Grandiose delusions (eg, believing one is a billionaire CEO who owns casinos around the world)

MAGONJWA YA AKILI,DALILI,CHANZO NA TIBA YAKE

Matatizo ya akili kwa asilimia kubwa huhusisha ubongo wa mtu,mood,uwezo wake wa kihisia,uwezo wake wa kufikiria,tabia yake pamoja na uwezo wake wa kufanya maamumizi sahihi.

matatizo ya akili/magonjwa ya akili kwa kitaalam mental disorders or mental diseases yapo mengi,na hapa chini ni orodha ya baadhi ya matatizo hayo ya akili;

1. Depression

2. Anxiety

3. Obsessive-Compulsive disorder(OCD)

4. Bipolar disorder

5. Post traumatic stress disorder(PTSD)

6. Schizophrenia

7. Personality disoder N.k

DALILI ZA MAGONJWA YA AKILI KWA UJUMLA WAKE NI PAMOJA NA;

- Mtu kuwa na huzuni isioisha,kusononeka na kuhisi kupoteza kabsa tumaini

- Mtu kuongezeka uzito sana au kupungua uzito kwa kasi sana

- Mtu kulala sana kupita kawaida au mtu kukosa kabsa usingizi wakati wa usiku

- Mwili kuchoka kupita kawaida

- Mtu kujiona mkosaji na mwenye hatia kila mara,mpaka kwenye vitu ambavyo kwa hali ya kawaida sio kosa kuvifanya

- Mtu kupoteza kumbu kumbu na kusahau vitu mara kwa mara

- Mtu kufikiria kila mara kuhusu kifo na kutaka kujitoa mhanga mwenyewe

- Mtu kuonyesha dalili za kuchanganyikiwa au kuona na kuongea na vitu ambavyo kwa hali yakawaida haviongei au havionekani

- Mtu kufanya kitu hicho hicho muda wote yaani kwa kurudia rudia au kufanya kitu kimoja kwa muda mrefu kuliko kawaida mfano kufanya usafi n.k

- Mtu kuongea sana kupita kawaida

- Mtu kufanya kazi sana kupita kawaida yake

- Mtu kuwaza vitu kwa haraka haraka yaani racing thoughts

- Mtu kuwa mchafu kuliko kawaida

- Mtu kuwa na wasi wasi sana au hofu kuu kwenye mambo yakawaida tu

- Mtu kupatwa na maumivu ya tumbo,maumivu ya kifua,kifua kuwa kizito sana,mapigo ya moyo kwenda mbio sana mara kwa mara,maumivu ya kichwa sana,kizunguzungu kikali, Dalili Zote hizi hutokea sana hasa kwa mtu mwenye shida ya Anxiety

- Mtu kuwa mgumu wa kuelewa maelekezo yakawaida kabsa n.k

CHANZO CHA MATATIZO HAYA YA AKILI KWA UJUMLA WAKE NI PAMOJA NA;

• Mtu kurithi vinasaba au genes za matatizo ya akili kutoka kwenye Familia yake

• Matatizo ya kimazingira

• Shida ya Chemical Imbalance kwenye Ubongo

• Matumizi ya madawa mbali mbali ya kulevyia

• Maambukizi ya Magonjwa mbali mbali

• Matumizi ya baadhi ya dawa kimakosa

• Mtu kudondoka,kupata ajali na kuumia au kugonga maeneo ya kichwani yaani Head Trauma

• Mtu kuwa na tatizo la Msongo wa mawazo kwa muda mrefu bila kupata tiba

• Mtu kukosa support kutoka kwa watu wake wakaribu kwenye kila aina ya mahitaji yake muhimu yaani low social support n.k

MATIBABU YA MAGONJWA HAYA YA AKILI,

- Kwa asilimia kubwa matibabu ya magonjwa haya ya akili hutegemea na chanzo chake,Ila kwa ujumla wake matibabu hayo ni pamoja na;

✓ Matumizi ya dawa jamii ya Antidepressants

✓ Matumizi ya dawa jamii ya anti-anxiety

✓ Matumizi ya dawa jamii ya Antipsychotic

✓ Matumizi ya Lithium n.k

KWA USHAURI ZAIDI,ELIMU AU TIBA JUU YA TATIZO LOLOTE TUWASILIANE KWA NAMBA +255758286584.

 UGONJWA WA OCD,CHANZO,DALILI NA TIBA

OCD-hiki ni kifupi cha Obsessive-compulsive disorder,ambapo tunazungumzia ugonjwa wa kisaikolojia

Huu ni ugonjwa wa kisaikolojia ambao unawapata binadamu na kumpelekea binadamu kuwa na mawazo ya kujishtukia shtukia mara kwa mara.

Ugonjwa huu unampelekea mtu kua na mawazo ya kuogopa, kuugua au kuhisi kwamba anaugua ugonjwa fulani na kwa mawazo hayo mtu anakua na tabia ya kujihami hami sana kwa aidha kunawa mikono,kutokusalimiana na watu,kupenda kwenda hospitali mara kwa mara na kuomba kupimwa magonjwa yote na hata kama akikutwa hana ugonjwa bado anaweza kuomba kupewa dawa za ugonjwa anaoufikiria kichwani.

DALILI ZA UGONJWA WA OCD NI PAMOJA NA;

- Mtu kuogopa kujichafua kila mara hali ambayo huweza kupelekea tabia kama vile;kunawa mikono kila dakika

- Mtu kuwa na tabia ya kujishtukia pamoja na kuwa na mashaka na kila kitu

- Mtu kutaka kila kitu kiende kwa utaratibu flani bila kubadilishwa

- Mtu kuwa na hali ya kuona anaendesha gari lake halafu kati kati ya umati mkubwa wa watu

- Wakati mwingine watu wenye ugonjwa wa OCD huwa na mawazo ya kujidhuru wenyewe au kudhuru mtu mwingine

- Mtu kuanza kurudia baadhi ya vifungu vya maneno,maombi n.k

Watu wenye OCD wanakuaga na hofu ya karibia kila kitu,mfano anaweza kuona milango,vitasa,meza zimejaa vijidudu na hivo kua na katabia ka kunawa kila wakati na kumeza vidonge ili kuua hao vimelea.

Ugonjwa huu unatesa sana na mgonjwa anakua na dalili au mitazamo inayojirudia rudia mara kwa mara mfano mgonjwa anaweza kua anakuja hospitali mara kwa mara kwa malalamiko ya kuhisi ana UTI kwa kua anafanya kazi maeneo ya watu wengi au kuhisi ana maambukizi kwenye kifua kwa kua yupo kwa watu wengi,alikua kwenye daladala na kuna mtu alikua anahema vibaya hivo anakua anaomba kutibiwa na antibiotiki.

CHANZO CHA UGONJWA WA OCD

Ugonjwa huu unawapata sana wanaume,unatembea kwa baadhi ya familia. Ugonjwa huu unatokea endapo kukitokea hitilafu kwenye ubongo hasa kwenye sehemu za kuratibu mambo ya tabia ,ujifunzaji wa mambo na ufahamu,sehemu hizo ni sehemu ya ubongo wa mbele na nukliasi za caudate na globus pallidus.

- Mabadiliko kwenye utendaji kazi wa ubongo wako pamoja na biolojia yaani body's own natural chemistry or brain functions.

- Matatizo ya kigenetics au Genes,hali ambayo hupelekea tatizo hili kuwepo kwenye familia flani au koo flani

- Pia shida hii huweza kutokea kwa kujifunza(Learning),ambapo mtu huweza kujifunza kutoka baadhi ya wanafamilia wenye shida hyo n.k

VITU AMBAVYO HUONGEZA UWEZEKANO WA MTU KUPATWA NA UGONJWA HUU WA OCD

- Kuwa na mtu mwenye shida hii kwenye familia yenu huongeza uwezekano wa wengine kupata pia

- Mtu kupatwa na matukio makubwa kwenye maisha yake ambayo huleta msongo zaidi wa mawazo

- Mtu Kuwa na matatizo mengine ya akili kama vile; anxiety disorders, depression, substance abuse or tic disorders.

MATIBABU YA UGONJWA WA OCD

Kwa asilimia kubwa matibabu ya ugonjwa wa OCD huwa kwenye kudhibiti dalili ambazo husababishwa na ugonjwa huu, na hapa tunazungumzia matumizi ya dawa mbali mbali kama vile;

• Dawa jamii ya Antidepressants mfano;

Clomipramine (Anafranil) kwa watu wazima na watoto wa kuanzia miaka 10

Fluoxetine (Prozac) kwa watu wazima na watoto wa kuanzia miaka  7

Fluvoxamine kwa watu wazima na watoto wa kuanzia miaka  8

Paroxetine (Paxil, Pexeva) kwa watu wazima pekee

Sertraline (Zoloft) kwa watu wazima na watoto wa kuanzia miaka  6 N.K

KWA USHAURI ZAIDI,ELIMU AU TIBA JUU YA TATIZO LOLOTE TUWASILIANE KWA NAMBA +255758286584.

“Kuchunguza Athari za Mazingira ya Kazi kwenye Afya ya Akili: Mwongozo wa Kina kwa Wafanyakazi na Waajiri”

“Mazingira ya Kazi na Afya ya Akili: Mwongozo kwa Wafanyakazi na Waajiri”

Utangulizi

Kazi ni sehemu kubwa ya maisha yetu, lakini mara nyingi hatuzingatii jinsi mazingira yetu ya kazi yanavyoathiri afya yetu ya akili. Huku watu wengi wakitafuta mwongozo kuhusu jinsi ya kudumisha afya bora ya akili kazini, ni muhimu kuelewa jinsi mazingira ya kazi yanavyochangia katika hilo.

Mazingira ya kazi yanaweza kuathiri afya ya akili kupitia mambo kama vile mahusiano kazini, shinikizo la kazi, usawa, na uwezo wa kudhibiti majukumu.

Jinsi Mahusiano Kazini Yanavyoathiri Afya ya Akili

Mahusiano mazuri kazini ni muhimu kwa ustawi wa kimhemko na kijamii. Mazingira yenye ushirikiano na msaada hujenga hisia za kujiamini na kuthaminiwa, wakati mahusiano mabaya yanaweza kusababisha mafadhaiko na wasiwasi. Kwa hiyo, ni muhimu kwa waajiri kujenga mazingira yanayowawezesha wafanyakazi kushirikiana na kusaidiana.

Athari za Shinikizo la Kazi

Shinikizo la kazi linaweza kuwa na athari kubwa kwa afya ya akili. Kazi zenye shinikizo kubwa la muda au kazi nyingi zinaweza kusababisha msongo wa mawazo, wasiwasi, na hata Depression. Waajiri wanahitaji kuhakikisha kuwa wafanyakazi wanapata msaada wa kutosha na zana za kudhibiti shinikizo la kazi.

Usawa Kazini

Usawa ni muhimu sana katika kujenga mazingira ya kazi yenye afya. Kutokuwepo kwa usawa kunaweza kusababisha migongano, kutengwa, na hata unyanyasaji kazini. Waajiri wanapaswa kuhakikisha kuwa sera na taratibu zinazolenga kuhakikisha usawa kazini zinatekelezwa kikamilifu.

Uwezo wa Kudhibiti Majukumu

Kupata udhibiti juu ya majukumu yao kazini ni muhimu kwa afya ya akili ya wafanyakazi. Mazingira ambayo yanawawezesha wafanyakazi kufanya maamuzi na kusimamia jinsi wanavyotekeleza majukumu yao yanaweza kusaidia kupunguza mafadhaiko na kuongeza utendaji.

Hitimisho

Kuongezeka kwa ufahamu wa jinsi mazingira ya kazi yanavyoathiri afya ya akili kunaongeza umuhimu wa kuchukua hatua za kuboresha mazingira ya kazi. Kwa kufanya hivyo, waajiri wanaweza kusaidia kukuza ustawi wa wafanyakazi wao na kuimarisha utendaji wa jumla wa kampuni.

Kwa upande mwingine, wafanyakazi wanaweza kujifunza njia za kudumisha afya bora ya akili kazini na kufanya maamuzi yanayofaa kuhusu mazingira yao ya kazi. Kwa kufanya hivyo, tunaweza kujenga mazingira ya kazi yenye afya kwa kila mtu.

Utafiti: changamoto ya afya ya akili kwa vijana inaongezeka kwa kasi kubwa

Mkurugenzi Mtendaji Mkuu wa Shrika la Afya la Africa Academy for Public Health, Dk. Marry Sando, akizungumza wakati wa Warsha ya utafiti wa afya ya Akili kwa vijana, Kushoto ni Mkurugenzi Mtendaji Mkuu wa Hospitali hiyo, Dk. Paul Sarea.

MKURUGENZI Mtendaji wa Hospitali ya Taifa ya Afya ya Akili Mirembe, Dk. Paul Sarea, amesema afya ya akili bado ni changamoto nchini hasa kwa rika la vijana.

Akizungumza jijini Dar es Salaam, amesema kuwa hali ya unyanyapaaji, hali ngumu ya maisha, mazingira kwa upande wa malezi na uelewa mdogo katika maisha, yamekuwa ni chachu kubwa inayosababisha wimbi hili la vijana kuanzia umri wa miaka 10-24 kupata afya ya akili.

Amesema kulingana na ripoti ya Shirika lisilo la serikali nchini Tanzania (AAPH), limebaini kuwa changamoto ya afya ya akili kwa vijana inaongezeka kwa kasi kubwa, ambapo hiyo inatokana na watu kutokuwa tayari kuzungumza matatizo yao na kuyahifadhi moyoni.

“Nakumbuka Sensa ya mwaka 2022 ilionyesha kuwa asilimia 19 ya idadi ya Tanzania ni vijana, wenye umri kati ya miaka 15-24, ambapo kundi hili tunalitegemea katika kutengeneza nguvu kubwa ya taifa, lakini bado kundi hili linaonekana kupata changamoto ya afya ya akili.

Pia, ametaja suala la mabadiliko ya kiuchumi na kijamii kuwa yamekuwa chachu ya kusababisha watu kupata afya ya akili, ambapo hali hiyo inaweza kutokea na kusababisha mtu kupata mawazo pale anapokosa mahitaji yake maalumu.

Amesema wapo baadhi ya watu wamekuwa wakitengwa na kunyanyapaliwa kutokana na ugonjwa walioupata hivyo, husababisha kumuweka mtu huyo katika hali ya mawazo na wasiwasi na kupata tatizo la afya ya akili.

Kwa upende wa Ofisa Mtendaji Mkuu wa Shirika la (AAPH), Dk. Mary Sando, amesema Shirika hilo ambalo lilianzishwa mwaka 2009, limekuwa likifanaya kazi na serikali kwa kushirikiana na Wizara ya Afya, kwa kuangaliaa lishe ya afya ya mama na mtoto, kundi la vijana na matatizo ya afya ya akili.

Amesema mara kadhaa wamekuwa wakifanya tafiti mbalimbali kupitia mradi wao wa Being Tanzania na Ghana, ambao umekuwa ukiangalia ni kwa namna gani wataisaidia jamii kuepukana kutopata matatizo mbalimbali ya afya ya akili.

Naye  Mtafiti Mwandamizi wa (AAPH), Dk. Innocent Yusufu, ametoa rai kwa  vijana kuachana na  masuala ambayo ni hatarishi kwa upande wao yatayowapelekea kupata afya ya akili.

“Nitoe rai kwa vijana wenzangu kudumisha utamaduni wetu na tusikubali kutawaliwa na msongo wa mawazo, wasiwasi kwani hii ndiyo nguzo kubwa ya kusababisha suala la afya ya akili,” amesema Yusuph.