Ugonjwa wa Kuharibika kwa chujio za Figo ama Glomerulonephritis

Kuharibika kwa chujio za Figo ama Glomerulonephritis ni aina ya ugonjwa wa figo unaoathiri sehemu maalum ya figo (chujio) inayohusika na uchujaji wa maji pamoja na uchafu kutoka katika damu. Sehemu hii huitwa glomelurus au chujio kama tutakavyokuwa tukitumia katika mada hii.

Visababishi

Mara nyingi chanzo halisi cha kuharibika kwa chujio za figo (glomerulonephritis) huwa hakijulikani. Hata hivyo wakati mwingine uharibifu huu unaweza kusababishwa na kushambuliwa na mfumo wa kinga ya mwili. Uharibifu katika chujio husababisha damu pamoja na protini kuingia katika mkojo.

Tatizo hili hukua kwa haraka na figo linaweza kupoteza uwezo wake wa kuchuja maji na uchafu kwa kasi ndani ya muda mfupi wa kati wiki chache mpaka miezi kadhaa. Aina hii ya kuharibika kwa chujio za figo kwa haraka hujulikana kitalaamu kama rapidly progressive glomerulonephritis.

Ukubwa wa tatizo na vihatarishi vyake

Takribani robo ya watu wanaopatwa na tatizo sugu la glomerulonephritis huwa hawana historia ya kuwa na ugonjwa wowote wa  figo hapo kabla.

Kuna mambo kadhaa yanayoweza kumfanya mtu awe katika hatari ya kupata glomerulonephritis. Mambo hayo ni pamoja na:

Matatizo katika mfumo wake wa damu au lymph

Kuwahi kutumia vimiminika vilivyotengenezwa kwa kemikali za hydrocarbon

Wenye historia ya saratani

Maambukizi ya bakteria aina ya streptococcus, virusi, majipu au maambukizi katika moyo

Mambo mengine yanayoweza kuongeza hatari ya kupatwa na glomerulonephritis ni pamoja na:

Magonjwa ya mishipa ya damu kama vile vasculitis au polyarteritis

Matumizi yaliyopitiliza ya dawa za kutuliza maumivu za jamii ya Non steroidal anti-inflammatory drugs kama vile aspirin na diclofenac

Magonjwa ya mfumo wa kinga ya mwili kama vile Anti-glomerular basement membrane antibody disease na IgA nephropathy

Makovu katika chujio (Focal segmental glomerulosclerosis) au hali ya chujio kuwa na kuta nene kuliko kawaida (Membranoproliferative GN)

Magonjwa yanayoathiri viungo mbalimbali vya mwili kama vile Henoch-Schonlein purpura, IgA nephropathy, Goodpasture’s syndrome au Lupus nephritis

Ugonjwa wa kimetaboliki wa Amyloidosis

Dalili

Dalili kuu za glomerulonephritis ni kuwa na damu katika mkojo (hali inayoufanya mkojo kuwa na rangi kama nyeusi, kutu au samawati; mkojo kuwa kama wenye povu jingi (kwa sababu ya kuwa na protini nyingi kuliko kawaida) na kuvimba uso, macho, miguu au tumbo (hali inayojulikana kama edema)

Dalili nyingine ni pamoja na

Maumivu ya tumbo

Kutapika damu

Kuharisha au kupata choo kikubwa chenye kuchanganyika na damu

Kukohoa pamoja na kupumua kwa shida

Kukojoa kupita kiasi

Homa

Maumivu ya misuli na viungo, uchovu, maumivu ya mwili mzima pamoja na kukosa hamu ya kula

Kutokwa na damu puani

Baada ya muda, figo hushindwa kufanya kazi na mgonjwa huanza kuwa na dalili za mtu mwenye ugonjwa sugu wa figo.

 Uchunguzi na vipimo

Kwa kawaida tatizo la uharibifu wa chujio za figo hutokea tatratibu sana hali inayoweza kufanya ugunduzi wake kuchelewa pia. Wengi wa wagonjwa wenye tatizo hili hugunduliwa pale wanapokwenda hospitali kwa ajili ya uchunguzi wa matatizo mengine. Mara nyingi hali hii hujidhihirisha kwa kuwepo na hitilafu katika kipimo cha urinalysis.

Mambo makuu matatu yanaweza kuonesha kuwepo kwa uharibifu katika chujio za figo. Mambo hayo ni upungufu wa damu (anemia), shinikizo la damu kuwa juu na ishara za kupungua kwa utendaji kazi wa figo.

Vipimo vinavyoweza kufanywa hujumuisha vipimo vya mkojo, damu pamoja na picha kama vile Ultrasound, CT au SPECT/CT.

Vipimo vya mkojo kama vile urinalysis husaidia kuonesha:

Utendaji kazi wa figo yaani Creatinine clearance pamoja na Urine creatinine

Uchunguzi wa mkojo kwa kutumia hadubini

Kiasi cha protini katika mkojo

Kiasi cha tindikali ya urea katika mkojo

Chembe nyekundu za damu (RBC) katika mkojo

Specific gravity ya mkojo na kiasi cha chumvi kwenye mkojo (yaani urine osmolality)

Vipimo vingine ni pamoja na CT scan, ultrasound ya figo, X-ray ya kifua au Intravenous pyelogram (IVP)

Vipimo vya damu husaidia kuonesha:

Kiasi cha protini ya albumin katika damu

Utendaji kazi figo kuchunguza kiasi cha BUN na creatinine katika damu

Viasili vinavyohusika katika mfumo wa kinga ya mwili kama vile Anti-glomerular basement membrane antibody, Anti-neutrophil cytoplasmic antibodies (ANCAs), Anti-nuclear antibodies au Complement levels.

Ili kuthibitisha uwepo wa tatizo hili na aina yake, kipimo cha biopsy (renal biopsy) hutumika.

Matibabu

Matibabu ya glomerulonephritis hutegemea sana na kisababishi cha tatizo hili, aina yake pamoja na ukubwa wa tatizo lenyewe yaani wingi wa dalili pamoja na uzito wake. Dalili ya muhimu sana kuithibiti ni ongezeko la shinikizo la damu ingawa kwa kawaida huwa ni ngumu sana kuthibiti shinikizo la damu kuwa katika kiwango cha kawaida.

Mgonjwa anashauriwa pia kupunguza kiasi cha chumvi katika chakula chake na pia kiasi cha protini na maji anayokunywa ili kusaidia utendaji kazi wa figo.

Dawa zinazoweza kutumika kwa mgonjwa mwenye tatizo hili ni pamoja na:

Zile za kushusha na kuthibiti shinikizo la damu hususani za jamii ya Angiotensin-converting enzyme (ACE) inhibitors kama vile captopril, Lisinopril au Enalapril; na zile za jamii ya Angiotensin receptor blockers kama vile losartan, Valsartan na Irbesartan.

Zile za jamii ya Corticosteroids kwa ajili ya kupunguza na kuondoa mcharuko mwili

Zile za kupunguza nguvu ya mfumo wa kinga ya mwili

Iwapo dawa za kupunguza nguvu ya kinga ya mwili zimeshindwa kufanya kazi na kuna uthibitisho kuwa glomerulonephritis imesababishwa na mashambulizi ya seli za kinga ya mwili katika figo, mgonjwa anaweza kufanyiwa tiba inayoitwa plasmapheresis. Katika tiba hii, sehemu ya damu yenye seli za kinga ya mwili zijulikanazo kama antibodies huondolewa kwa kubadilishwa na maji maji (plasma) yasiyo na antibodies zozote zile. Kuondoa antibodies husaidia kupunguza mcharuko mwili na uharibifu zaidi katika chujio za figo.

Iwapo figo zitashindwa kufanya kazi kabisa, mgonjwa anaweza kuhitaji kufanyiwa dialysis au kupandikizwa figo mpya.

Matarajio

Kuharibika kwa chujio za figo kunaweza kuwa ni tatizo la muda na lenye kurekebishika au linaweza kudorora na kuwa la kudumu. Kudorora kwa chujio za figo kunaweza kusababisha kupungua kwa utendaji kazi wa figo au ugonjwa sugu wa figo kushindwa kufanya kazi (chronic renal failure), au kufa kabisa kwa figo zote (end-stage renal disease).

Madhara

Pamoja na kusababisha shinikizo la damu kuwa juu, uharibifu katika chujio za figo unaweza pia kusababisha mlinganyo usio sawa wa madini katika damu (electrolytes imbalance) kama vile ongezeko la madini ya potassium (hyperkalemia); maambukizi yanayojirudia katika njia ya mkojo, uwezekano wa kupata maambukizi ya mwili, mrundikano wa maji mwilini hali inayoweza kusababisha moyo kushindwa kufanya kazi (congestive heart failure) au maji kujaa katika mapafu (pulmonary edema); au ugonjwa wa figo ujulikanao kama Nephrotic syndrome (utaelezwa katika makala zijazo).

Kinga

Inawezekana kuzuia uharibifu wa chujio za figo kwa baadhi ya watu ingawa, kwa ujumla ni ngumu kufanya hivyo. Baadhi ya mambo ya kufanya ili kuepuka kupatwa na tatizo hili ni pamoja na kuepuka matumizi ya vimiminika vyenye kemikali za hydrocarbons, matumizi ya madini ya zebaki pamoja na matumizi ya muda mrefu ya dawa za jamii ya nonsteroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs) kama vile Aspirin.

 UVIMBE KWENYE FIGO,CHANZO,DALILI,TIBA

Uvimbe kwenye figo(kidney mass or tumor), uvimbe huu ukiwa mkubwa zaidi huweza kuwa ni kiashiria mojawapo cha uwepo wa tatizo la kansa kwenye figo yaani kidney cancer,

Japo sio mara zote, leo katika makala hii tunachambua kuhusu chanzo,dalili na Tiba ya uvimbe kwenye Figo

CHANZO CHA UVIMBE KWENYE FIGO

- Hakuna sababu ya moja kwa moja inayohusishwa na tatizo hili,Japo zipo sababu ambazo zimeonekana kuongeza kwa kiasi kikubwa watu kupatwa na tatizo hili la uvimbe kwenye figo, Na sababu hizo ni kama vile;

1. Uvutaji wa sigara

2. Unywaji wa Pombe kupita kiasi

3. Shida ya uzito mkubwa kupita kiasi,unene au Obesity

4. Kutokula mlo kamili mara nyingi pamoja na kula vyakula vya mafuta zaidi

5. Mtu kuwa na shida ya Presha

6. Kuwepo kwenye huduma ya Kidney Dialysis kwa muda mrefu zaidi

7. Kufanya kazi kwenye mazingira yenye chemicals zenye Chlorine zaidi.

8. Kupata vinasaba vya shida hii kwenye familia, Inasemekana asilimia 4-6% ya shida hii huweza kuchangiwa na sababu hii ya kurithi vinasaba vya tatizo kutoka kwenye Familia yako N.k

DALILI ZA TATIZO LA UVIMBE KWENYE FIGO NI PAMOJA NA;

- Mtu kuanza kukojoa damu yaani kwa kitaalam hematuria

- Kupatwa na maumivu makali kati ya mbavu na Hips

- Kupatwa na maumivu makali chini ya mgongo upande mmoja,ambayo hayaishi

- Kukosa kabsa hamu ya kula chakula

- Kuonyesha dalili zote za kupungukiwa na damu au anemia,kama vile ngozi ya viganja vya mkono,machoni na kwenye lips za mdomo kuwa nyeupe zaidi kuliko kawaida

- Uzito wa mwili kupungua kwa kasi zaidi

- Kupatwa na homa au joto la mwili kuwa juu zaidi mara kwa mara N.k

VIPIMO AMBAVYO HUWEZA KUFANYIKA:

-Kuchukua historia ya ugonjwa pamoja na physical examination

- Kufanya Complete Blood Count(CBC)

- Urinalysis

- Serum Creatinine Levels checking

- CT scan, MRI

- Kidney Mass Biopsy N.k

MATIBABU YA TATIZO HILI

• Zipo tiba mbali mbali kulingana na chanzo husika pamoja na ukubwa wa tatizo,ila kwa ujumla kuna matumizi ya dawa mbali mbali pamoja na Tiba ya Upasuaji.

KWA USHAURI ZAIDI,ELIMU AU TIBA JUU YA TATIZO LOLOTE TUWASILIANE KWA NAMBA +255758286584.

 VITU VINAVYO HARIBU FIGO

Kabla ya kuanza na vitu vinavyoweza kuharibu figo, Je ni dalili zipi zitajitokeza kwa mtu mwenye matatizo ya Figo?

HIVI HAPA CHINI NI BAADHI YA DALILI KWA MTU MWENYE MATATIZO YA FIGO

- Kuhisi kichefuchefu pamoja na kutapika mara kwa mara

- Kukosa kabsa hamu ya kula kitu chochote

- Kupatwa na shida ya kukosa Usingizi

- Mwili kuchoka kupita kiasi na kuwa dhaifu sana

- Mgonjwa kukojoa kojoa mara kwa mara kuliko kawaida

- Mgonjwa kukosa mkojo kwa muda mrefu au kukojoa mkojo mdogo sana

- Mgonjwa kupatwa na shida ya kukakamaa misuli ya mwili

- Mgonjwa kupatwa na tatizo la KUVIMBA MIGUU

- Ngozi ya mwili kukakamaa kuliko kawaida na wakati mwingine kupata miwasho

- Kupatwa na shida ya Presha kuwa juu mara kwa mara

- Kupatwa na shida ya kukosa pumzi,maumivu ya kifua n.k

VITU VINAVYO HARIBU FIGO NI PAMOJA NA

1. Mtu kuwa na ugonjwa wa Kisukari yaani Type 1 and 2 Diabetes

2. Mtu kuwa na shida ya Presha kuwa juu sana

3. Kuvimba kwa kichujio kwenye figo yaani Glomerulonephritis

4. Figo kushambuliwa na magonjwa mbali mbali kama vile Polycystic kidney disease n.k

5.Kupatwa na shida ya kuziba kwa njia ya mkojo kwa kipindi kirefu kutokana na,sababu mbali mbali kama vile kukuwa kwa tezi dume(enlarged prostate) n.k

6. Figo kushambuliwa na vimelea vya magonjwa ambavyo hujirudia mara kwa mara ndani ya muda mfupi

7. Kuwa na magonjwa mbali mbali ya moyo

8. Uvutaji wa Sigara

9. Unywaji wa Pombe kupita kiasi

10. Matumizi ya mara kwa mara ya baadhi ya dawa au matumizi ya dawa kwa dose kubwa kuliko kawaida

11. Tatizo la viribatumbo au kuwa na uzito mkubwa kuliko kawaida n.k

ZINGATIA MAMBO HAYA ILI KUJIKINGA NA MATATIZO MBALI MBALI YA FIGO

• Epuka kula vyakula vyenye kiwango kikubwa cha mafuta

• Hakikisha unapunguza uzito wako wa mwili

• Epuka matumizi ya Pombe kupita kiasi

• Epuka uvutaji wa Sigara

• Hakikisha unadhibiti kiwango cha sukari pamoja na Presha kwenye damu

• Hakikisha unafanya mazoezi ya mwili kila siku angalau kwa nusu saa(dakika 30)

KWA USHAURI ZAIDI,ELIMU AU TIBA JUU YA TATIZO LOLOTE TUWASILIANE KWA NAMBA +255758286584.

 VYAKULA VYA KUSAFISHA FIGO

Katika makala hii tumeweka list au orodha ya baadhi ya,

vyakula,matunda,viungo n.k ambavyo ni rafiki kwenye Figo

Na orodha hyo ni kama ifuatavyo;

- Kuna tikititi maji

- Malenge

- shairi

- matango

maaple

- Kabichi

- karoti

- vitunguu kijani,

- iliki, bizari

- Aina mbali mbali za Berries kama vile Cranberry,Blue berry n.k

KUMBUKA; Vitu muhimu kwa ajili ya afya ya Figo zako

• Epuka kula vyakula vya mafuta mengi

• Epuka kuwa na uzito mkubwa yaani overweight/obesity

• Epuka matumizi ya pombe

• Epuka uvutaji wa Sigara

• Fanya mazoezi ya mwili N.k

KWA USHAURI ZAIDI,ELIMU AU TIBA JUU YA TATIZO LOLOTE TUWASILIANE KWA NAMBA +255758286584.

DALILI ZA FIGO KUJAA MAJI NA DAWA YAKE

Tatizo hili kwa kitaalam hujulikana kama HYDRONEPHROSIS,ambapo hutokea pale ambapo figo zako zinakuwa na kiwango kikubwa cha maji yaani Excess Fluid kutokana na kujaa kwa Mkojo,

Mara nyingi chanzo chake ni kuziba kwa njia ya mkojo yaani upper part of Urinary tract(ureters) ambayo hutoa mkojo kwenye figo,

Au wakati mwingine huweza kuhusishwa na Anatomical Defects ambayo hairuhusu mkojo kutoka vizuri,

Figo kujaa maji ni tatizo ambalo huhusisha figo kuvimba kutokana na mkojo kushindwa kutoka nje ya Figo,

Shida hii huweza kutokea kwa mtu mwenye umri wowote, na kwa watoto wadogo wanaweza kugunduliwa baada ya kuzaliwa au hata mtoto akiwa tumboni kwa kutumia kipimo cha Ultrasound yaani Prenatal Ultrasound,

DALILI ZA FIGO KUJAA MAJI NI PAMOJA NA;

- Mgonjwa kupata maumivu upande mmoja na mgongoni ambayo husambaa mpaka chini ya tumbo au kwenye sehemu za siri

- Mgonjwa kupata matatizo mbali mbali wakati wa kukojoa, kama vile maumivu wakati wa kukojoa, au mgonjwa kuhisi mkojo kila mara ndani ya muda mfupi sana

- Mgonjwa kuhisi kichefuchefu pamoja na kutapika

- Mgonjwa kupata homa au joto la mwili kuwa juu zaidi

- Mwili kukosa nguvu au mgonjwa kuchoka sana n.k

CHANZO CHA TATIZO HILI NI PAMOJA NA;

1. Njia ya Mkojo kuziba, Mara nyingi chanzo chake ni kuziba kwa njia ya mkojo yaani upper part of Urinary tract(ureters) ambayo hutoa mkojo kwenye figo,
2.  Au wakati mwingine huweza kuhusishwa na Anatomical Defects ambayo hairuhusu mkojo kutoka vizuri
3. Shida ya mkojo kurudi wenyewe kwenye figo(Urine backups) au shida ya mkojo kubakia ndani ya Figo(Kidney) au kwenye Njia ya mkojo(Ureter)
4. Tatizo la Vesicoureteral reflux, Shida hii hutokea pale ambapo; mkojo unarudi kupitia njia yake(ureter) kutoka kwenye kibofu cha mkojo kupanda juu kwenye Figo,
5. Kwa kawaida mkojo husafiri kwenye muelekeo mmoja tu yaani one way direction, Hivo hali ya mkojo kupitia njia ambazo sio sahihi husababisha iwe vigumu sana figo kutoa mkojo vizuri na kupelekea Figo zako kuvimba

VIPIMO VYA KUFANYA NI PAMOJA NA;

•  Blood tests-Ili kuchunguza utendaji kazi wa figo zako
• Urine test- Ili kuchunguza uwepo wa maambukizi kwenye njia ya mkojo au shida ya mawe yaani Urine stones ambayo huweza kuziba njia ya Mkojo
• Vipimo vya ULTRASOUND
• Specialized X-Ray n.k

MATIBABU YA TATIZO HILI(DAWA YA TATIZO HILI LA FIGO KUJAA MAJI)

-Endapo tatizo hili sio kubwa sana yaani Mild or moderate HYDRONEPHROSIS,mgonjwa huweza kupona mwenyewe bila matibabu makubwa, hapa Mgonjwa huweza kupewa tu Preventive Antibiotics za UTI

- Endapo tatizo ni kubwa sana yaani Severe HYDRONEPHROSIS mgonjwa huweza kupewa matibabu kama vile UPASUAJI na kuondoa hiyo blockage au kurekebisha palipoziba.

KWA USHAURI ZAIDI,ELIMU AU TIBA TUWASILIANE KWA NAMBA +255758286584.

Tafiti zinaonesha 90% ya Watu hawajui kama Figo zao zina matatizo huku 40% wakifika Hospitali wakati Ugonjwa ukiwa hatua ngumu na za mwisho kutibika na hauwezi hata kusafisha Damu (Dialysis).

Kwa mujibu wa Taasisi ya Chakula na Lishe Tanzania (TFNC), ili kuepuka Magonjwa yanayotokana na Vyakula, Watu wanapasawa kutotumia Vyakula Vilivyopikwa kwa Mafuta Mengi, Vinywaji Venye Sukari Nyingi zikiwemo Soda aina zote na Juisi za Viwandani.