Chembechembe nyekundu za damu,Seli nyekundu

Fahamu kuhusu chembe chembe nyekundu za damu au Seli nyekundu za damu yaani Red blood cells(RBCs) Pamoja na Protein maarufu kama Hemoglobin,

Hesabu za kawaida za seli nyekundu za damu hutofautiana kulingana na mtu binafsi: Mfano:

• Wanaume: seli nyekundu za damu huweza kuwa kati ya milioni 4.7 hadi 6.1 kwa kila microlita moja ya damu.

• Wanawake: seli nyekundu za damu milioni 4.2 hadi 5.4 kwa kila mikrolita moja ya damu.

• Na Watoto: seli nyekundu za damu milioni 4.0 hadi 5.5 kwa kila microlita moja ya damu.

[sc_fs_faq html="true" headline="h3" img="" question="Je Hemoglobini ni nini?" img_alt="" css_class=""]Hemoglobini ni protini ambayo hubeba oksijeni na iko ndani ya kila seli nyekundu ya damu,kazi yake kubwa ni kuchukua oksijeni kwenye mapafu na kuipeleka kwenda kwenye tishu katika mwili wako wote. [/sc_fs_faq]

SELI NYEKUNDU ZA DAMU ZINAFANYA KAZI GANI?

Moja ya kazi kubwa inayofanywa na Seli nyekundu za damu(Red blood cells) ni kusafirisha Oxygen kutoka kwenye Mapafu kwenda kwenye tisu mbali mbali za mwili wako,

Hapo ndipo Tisu zako hufanya mchakato na kuzalisha energy kwa Kutumia hyo oxygen, Kisha kutoa Carbiondioxide kama uchafu au taka mwili,

Seli hizi nyekundu za damu huipeleka hii carbiondioxide kutoka kwenye tisu mbali mbali za mwili kwenda kwenye Mapafu kwa ajili ya kutolewa nje kama taka mwili(wastes).

SELI NYEKUNDU ZA DAMU HUTENGENEZWA WAPI?

Seli nyekundu za damu hukua katika tishu laini za mfupa wa mwili wako maarufu kama Uboho(bone marrow)na kutolewa kwenye mfumo wako wa damu baada ya kukomaa kabisa, ambayo huchukua takribani muda wa siku saba.

JE, SELI NYEKUNDU ZA DAMU ZINAONEKANAJE?

Seli nyekundu za damu hupata rangi nyekundu kutoka kwa protini inayojulikana kama hemoglobin, inayoziruhusu kubeba oksijeni kutoka kwa mapafu yako na kuipeleka kwa tishu zingine za mwili wako (hemoglobin).

Seli nyekundu za damu hazionekani sana na zina umbo la diski bapa au donati, ambayo ni ya mviringo yenye ujongezaji katikati, lakini haina mashimo. Seli nyekundu za damu hazina kiini kama chembe nyeupe za damu, na kuziruhusu kubadilisha umbo na kusonga kwa urahisi katika mwili wako.

SELI NYEKUNDU ZA DAMU ZIMEUNDWA NA NINI?

Seli nyekundu za damu hukua kwenye uboho wako. Uboho huunda karibu seli zote za mwili wako. Seli nyekundu za damu zina protini inayoitwa hemoglobin, ambayo inawajibika kwa kubeba oksijeni.

NI HALI GANI ZA KAWAIDA ZINAZOATHIRI SELI NYEKUNDU ZA DAMU?

Baadhi ya Sababu huweza kusababisha Seli nyekundu za damu kuwa nyingi au kidogo mwilini,

Na Sababu hizo ni pamoja na:

1. Tatizo la damu kupungua Mwilini- Anemia

2. Kupoteza damu mwilini kwa Sababu mbali mbali kama vile Ajali,Kuumia n.k,

Kitu chochote kinachopelekea Damu kuvuja mwilini basi huweza kusababisha Upungufu wa Seli nyekundu za Damu

3. Ugonjwa wa uboho: Unapopata uharibifu kwenye uboho wako, ambapo ndipo chembe chembe nyekundu za damu huundwa basi huweza kuathiri kiwango cha Seli hizi na kusababisha Upungufu wake,

Matatizo kama vile Leukemia pamoja na lymphoma, huweza kusababisha shida hii.

4. Kuwa na tatizo la Saratani, Saratani mbali mbali kama vile saratani ya Damu n.k pamoja na matibabu ya chemotherapy kwa saratani yanaweza kuathiri idadi ya seli nyekundu za damu ambazo mwili wako hutoa.

5. Ugonjwa wa moyo ambao umezaliwa Nao(Congenital heart diseases)

6. Ugonjwa wa mapafu: Tatizo la Tishu kwenye mapafu yako kuwa na makovu kutokana na shida kama vile emphysema, COPD au pulmonary fibrosis.

7. Tatizo la Hypoxia: ambapo Kiwango cha oksijeni katika damu yako kinakuwa cha chini zaidi.

8. Kuwa na tatizo la Upungufu wa vitamini kama vile Vitamin B9 na B12

9. Kuwa na tatizo la Upungufu wa Madini chuma(Iron) n.k

NI DALILI ZIPI HUWEZA KUJITOKEZA ENDAPO KUNA SHIDA KWENYE HALI YA SELI NYEKUNDU ZA DAMU?

• Mtu kupata Uchovu sana
• Kupata Udhaifu wa misuli.
•  Ukosefu wa Nguvu mwilini.
• Maumivu ya kichwa au kizunguzungu.
•  Macho kuona Marue rue (blurry vission)
• Mikono na miguu kuwa yabaridi n.k

NI MATIBABU GANI KWA MTU MWENYE SHIDA YA KUPUNGUA SELI NYEKUNDU ZA DAMU?

Zingatia mambo haya,yatakusaidia sana kupambana na tatizo hili;

✓ Kula chakula chenye uwiano mzuri wa virutubisho,

ili Kupata Virutubisho vya Kutosha kama vile vitamini mfano; Vitamin B9 na B12 au kupata Madini chuma(Iron) n.k

Kula vitu kama vile;

• Nyama ya ng'ombe,
• Samaki,
•  Mboga za majani, kama vile kale,Tembele na mchicha
• Dengu, maharagwe na mbaazi.
•  Karanga na matunda

✓ Hakikisha unapata matibabu kutokana na chanzo cha tatizo lako, kama nilivyokwisha kueleza baadhi ya Vyanzo

KWA KUHITIMISHA(Conclusion):

Bonus Tips: Hemoglobini ni protini ambayo hubeba oksijeni na iko ndani ya kila seli nyekundu ya damu,kazi yake kubwa ni kuchukua oksijeni kwenye mapafu na kuipeleka kwenda kwenye tishu katika mwili wako wote.

DAMU KUWA NYINGI MWILINI,CHANZO,DALILI NA TIBA

Tatizo la damu kuwa nyingi mwilini au damu kuzidi hujulikana kama Polycythemia, hapa huhusisha kuongezeka kwa idadi ya seli nyekundu za damu yaani red blood cells(RBC's) mwilini.

Seli hizi zikizidi husababisha Damu kuwa nzito hali ambayo huweza kupelekea matatizo mengine kama vile damu kutengeneza Clots n.k

AU, Damu kuwa nyingi huhusisha kiwango cha haemoglobin kuwa kikubwa kuliko kawaida, mfano;

Kwa mtu mzima Mwanaume akiwa na kiwango cha zaidi ya haemoglobin 16.5g/dL na Mtu mzima mwanamke akiwa na kiwango cha zaidi ya haemoglobin 16g/dL basi wanaweza kuwa kwenye kundi la watu wenye damu nyingi mwilini.

CHANZO CHA DAMU KUWA NYINGI MWILINI

Kuna sababu mbali mbali ambazo huweza kuchangia tatizo hili la damu kuzidi mwilini na matibabu yake hutegemea sababu hizi.

Sababu hizi zipo kwenye makundi makubwa mawili yaani Primary polycythemia na Secondary polycythemia

1. Primary polycythemia au kwa jina lingine hujulikana kama polycythemia vera (PV).

- Aina hii ni mara chache sana kutokea, na hii huhusisha kansa ya damu ambayo huanza taratibu sana, na kitaalam hujulikana kama myeloproliferative neoplasm.

Kansa hii(polycythemia vera), husababisha bone marrow kutengeneza blood cells nyingi zaidi ambazo hufanya kazi isivyokawaida, hali ambayo huchangia kuzalishwa kwa wingi sana kwa seli nyekundu za damu yaani Red blood cells-RBC's.

Lakini pia mtu mwenye kansa hii(polycythemia vera) huweza kupata ongezeko la Seli nyingine za damu kama vile white blood cells au platelets.

2. Secondary polycythemia,

Hii ni aina ya ongezeko la damu mwilini ambayo huchangiwa na sababu zingine mbali na kansa(polycythemia vera) au myeloproliferative disease.

Na kwenye kundi hili, ndyo kuna idadi kubwa ya watu hupata shida ya damu kuwa nyingi mwilini.

SABABU HIZO AMBAZO HUWEZA KUCHANGIA DAMU KUWA NYINGI MWILINI NI PAMOJA NA;

- Kubadilisha mazingira na kwenda sehemu zenye mwinuko zaidi(very high altitude),

Mfano; nimetoka Dodoma nikaenda kukaa Mbeya,

- Kuwa na tatizo la obstructive sleep apnea

- Kuwa na aina mbali mbali za tumor

- Kuwa na magonjwa ya moyo au mapafu ambayo husababisha upungufu wa Oxygen mwilini.

- Mtindo wa maisha ikiwemo vyakula tunavyokula

- Matumizi ya dawa za kuongeza Damu mwilini N.k

DALILI ZA DAMU KUWA NYINGI MWILINI NI PAMOJA NA;

• Mtu kuanza kupata kizunguzungu

• Kupata maumivu makali ya kichwa

• Mwili Kutoa jasho sana kupita kawaida

• Kuanza kupata miwasho kwenye ngozi(itchy skin)

• Kusikia sauti masikioni ambazo hujulikana kama ringing

• Mtu kuanza kuona marue rue(blurred vision)

• Kupata uchovu wa mwili kupita kawaida

• Ngozi ya kwenye viganja vya mikono,puani,n.k kuwa nyekundu zaidi

• Kuumia kidogo kuvuja damu nyingi

• Kuhisi hali ya kuchomwa chomwa chini ya miguu

• Kuvuja damu puani mara kwa mara(Nose bleeding)

• Kuvuja damu kwenye Fizi mara kwa mara(Gum bleeding) N.K

VIPIMO AMBAVYO HUWEZA KUFANYIKA ILI KUJUA WINGI WA DAMU PAMOJA NA CHANZO CHAKE

- Blood tests

- Bone marrow biopsy

- Genetic tests N.k

MATIBABU YA TATIZO HILI LA DAMU KUWA NYINGI MWILINI

kama nilivyokwisha kusema,Matibabu yake hutegemea na chanzo chake, lakini kwa ujumla zipo njia mbali mbali ambazo huweza kutumika kama vile;

• Kubadilisha mtindo wa maisha ikiwemo vyakula unavyokula

• Epuka uvutaji wa Sigara

• Epuka kukaa sehemu ambazo kuna kiwango kikubwa cha hewa ya carbonidioxide kama vile viwandani,kwenye machimbo n.k

• Epuka kukaa maeneo ambayo ni high altitude

• Pata matibabu ya magonjwa kama vile; magonjwa ya moyo,mapafu n.k

• Dawa za kudhibiti utengenezwaji wa Blood cells kama zile za kuzuia Bone marrow mfano hydroxyurea (Hydrea) n.k

• Dawa za kudhibiti dalili zote zitokanazo na damu kuzidi mwilini, kama vile Asprin ambazo huweza kusaidia kuzuia blood clots n.k

Hatari ya Upungufu wa damu kwa mama Mjamzito

Kwa mujibu wa Shirika la Afya Duniani WHO, hivi sasa takriban asilimia 30% ya watu duniani wanatatizo la upungufu wa damu(anemia), hasa anemia inayotokana na upungufu wa madini ya chuma yaani Iron deficiency anemia. Wanawake na watoto ndio wagonjwa wenye shida hii zaidi ya anemia.

Upungufu wa damu kwa wanawake wajawazito ni tatizo linalogusa afya ya umma katika nchi nyingi. Utafiti wa Taasisi ya Kitaifa ya Lishe ulionyesha kuwa asilimia 36.8% ya wanawake wajawazito nchini Vietnam wana upungufu wa damu wakati wa ujauzito.

Anemia kwa wanawake wajawazito mara nyingi hujidhihirisha kwa dalili kama vile;

• uchovu na udhaifu wa mwili,
• upotezaji wa nywele,
• kucha kubadilika rangi
• Rangi kubadilika kwenye utando wa mucous mdomoni,
• Lips za midomo kuwa nyeupe zaidi,macho, viganja vya mikono n.k
• Mapigo ya moyo kwenda mbio, Shida ya kupumua, n.k

#SOMA Zaidi kuhusu dalili za Upungufu wa damu mwilini

Wanawake wajawazito huchukuliwa kuwa na tatizo la upungufu wa damu au anemia wakati wa ujauzito ikiwa wana kiwango cha hemoglobin (Hb) chini ya 11g/dl.

Kuna sababu nyingi zinazoweza kusababisha upungufu wa damu mwilini lakini kinachojulikana zaidi kwa wajawazito ni upungufu wa madini ya Chuma.

>>Soma hapa kufahamu Damu imetengezwa na nini?

Hatari ya Upungufu wa damu kwa mama Mjamzito

“Athari za upungufu wa damu kutokana na madini chuma Katika kipindi chote cha ujauzito, Hali hii huathiri vibaya ustawi wa mama na kiumbe tumboni, na inahusishwa na kuongezeka kwa magonjwa na kifo cha mtoto aliyetumboni.

Akina mama walioathiriwa mara kwa mara na shida hii ya Upungufu wa damu hupata matatizo ya kupumua, kuzirai, uchovu, mapigo ya moyo kwenda mbio, na matatizo ya usingizi.

Pia wana hatari kubwa ya kupata maambukizi ya kabla ya kuzaa, tatizo la kifafa cha mimba pre-eclampsia, na kutokwa na damu.

Athari Zaidi za Upungufu wa damu kwa Mjamzito ni pamoja na;

Matokeo mabaya ya uzazi yanayojumuisha kuchelewa kwa ukuaji wa mtoto aliyetumboni, Mtoto kuzaliwa kabla ya wakati, Mtoto kuzaliwa na uzito mdogo, Na vyote hivi vina hatari kubwa ya kusababisha vifo kwa Watoto, hasa katika ulimwengu unaoendelea.

(1) Madhara yanayoweza kujitokeza kwa Mama mjamzito

• Kuharibika kwa mimba kwa urahisi,
• Kupata tatizo la placenta previa,
• kupata tatizo la  placenta abruption
• shinikizo la damu wakati wa ujauzito,
• preeclampsia,
• kupasuka mapema kwa chupa ya Uzazi,
• kutokwa na damu nyingi baada ya kuzaa,
• maambukizi ya baada ya kujifungua.

(2) Madhara yanayoweza kujitokeza kwa Mtoto

– Mtoto kuzaliwa na Uzito mdogo sana

– kuzaliwa kabla ya wakati,

– Watoto wanaozaliwa na mama walio na upungufu wa damu wakati wa ujauzito pia huwa na upungufu wa damu, uzito mdogo, kuzaliwa kabla ya wakati,hatari ya kuongezeka kwa magonjwa ya watoto wachanga kuliko kawaida.

Anemia ya upungufu wa madini ya chuma kwa watoto wachanga inaweza kuwa na athari za muda mrefu katika ukuaji wa ubongo na matokeo yake yanaweza kudhoofisha uwezo wa mtoto kujifunza kutokana na kasoro za malezi ya myelin kutokana na upungufu huo.

Watoto wa akina mama walio na anemia ya ujauzito katika ujauzito wa mapema wana hatari kubwa ya kupata ugonjwa wa moyo na mishipa ya damu kuliko watoto wengine hadi utu uzima.

Kwa hiyo, madaktari wamezingatia upungufu wa Damu kutokana na madini chuma(Iron deficiency anemia) wakati wa ujauzito kama tishio la uzazi.

KWA USHAURI ZAIDI,ELIMU  AU TIBA TUWASILIANE KWA NAMBA +255758286584.

Rejea Link;

• Mayoclinic

•https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4375689/#:~:text=Throughout%20pregnancy%2C%20iron%20deficiency%20anemia,%2C%20palpitations%2C%20and%20sleep%20difficulties

Fahamu Uvimbe mwilini unaweza kusababisha magonjwa katika mfumo wa usambazaji wa damu kwenye ubongo.

Katika makala hii tunachambua Jinsi Uvimbe wa kudumu unavyoweza kuathiri vibaya afya yako(inflammation);

Kwa kawaida wakati umepata maambukizi, jeraha,sumu kuingia mwilini au kwa ujumla kitu hatari ambacho kinaweza kudhuru mwili wako; uchochezi hutokea kama mchakato katika mwili wako wa kupigana na vitu hivi, Hii ni kama njia ya mwili kujiponya wenyewe,

Katika mchakato huu, mwili hutoa kemikali kama vile kingamwili au protini na kuongezeka kwa mtiririko wa damu kwenye eneo lililoharibiwa, jambo ambalo huchochea mwitikio wa utendaji wa mfumo wako wa kinga ya mwili.

Hivi ndivyo inavyotokea tunapojikata, kwa mfano. Eneo lililoathiriwa mara moja huwasha, hugeuka rangi na kuwa jekundu na tunaweza kuhisi maumivu, kisha mwili huchukuliwa hatua kwa hatua(process) mpaka unapojiponya wenyewe.

Na mwitikio huu wa mwili wa haraka na wa muda mfupi katika kujiponya, ndyo huleta matokeo ya kama Uvimbe (Inflammation) usio na madhara makubwa mwilini,

Na Kusudi kubwa ni kuulinda mwili, pamoja na kuondoa vijidudu vinavyovamia ambavyo vinaweza kuwa na madhara,

Katika hali hyo,ndipo mwili huanza kupata Ishara na Dalili mbali mbali ikiwemo;

• Kupata homa
• Mafuta
• Maumivu ya kichwa
• Ngozi kuwasha
• Kuvimba n.k

Kuvimba ikiwa kama matokeo ya kinga ya mwili dhidi ya mapambano ya vitu mbali mbali kama vile; maambukizi,majeraha n.k, kunaweza kuwa na athari hasi mwilini hasa ikiwa ni Uvimbe wa Muda Mrefu.

Ikiwa una uvimbe mwilini (inflammation) kwa muda mrefu , inaweza kuwa hatari, kwa sababu uvimbe huu unahusishwa na kupoteza kazi ya michakato mingi ya kisaikolojia na kiakili.

Uvimbe wa muda mrefu usiodhibitiwa utakuza aina zote za magonjwa au maambukizo sugu kama vile saratani, mizio(allergies) na magonjwa mengine kama vile pumu na ukosefu wa kinga ya mwili,”.

Pia, wataalam wanatoa maoni, magonjwa kama vile kuharibika kwa mimba, kuathiriwa kwa mfuko wa uzazi au kuharibika kwa kiinitete,vyote hivi huweza kuwa matokeo ya Uvimbe(Uvimbe wa kizazi).

Pia,Fahamu Uvimbe mwilini ukiwa wa kudumu unaweza kusababisha magonjwa katika mfumo wa usambazaji wa damu kwenye ubongo.

Mnamo mwaka wa 2018, jarida la Nature lilichapisha utafiti ambao ulionyesha kuwa zaidi ya asilimia 50% ya vifo vyote ulimwenguni vinatokana na magonjwa yanayohusiana na uchochezi: kuanzia ugonjwa wa moyo wa ischemic, ambo hutokea wakati mishipa inayosambaza damu kwenye misuli ya moyo inakuwa imeziba, saratani, kisukari, na magonjwa mengine ya ukosefu wa kinga mwilini.

Kwa nini kuvimba mwilini (Inflammation) hutokea kwa muda mrefu?

Kuvimba kunaweza kuwa kwa Muda mrefu kwa sababu maambukizi bado yapo au jeraha halijapona vizuri,

Jambo jingine ambalo linaweza kusababisha uvimbe kuendelea kuwepo ni wakati una ugonjwa wa autoimmune, ambapo mfumo wa kinga hushambulia vibaya tishu zenye afya au mfumo wa mwili kwa ujumla.

Huweza pia kusababishwa na hewa chafu au kemikali za viwandani.

Na kutokana na mabadiliko makubwa kwenye maisha ya binadamu tangu miaka 50 iliyopita,

‘’ Tunakula vyakula vilivyosindikwa zaidi, vitu vingi ambavyo ni vibaya kwa afya yetu. Na hivyo uwiano kati ya bakteria wazuri na bakteria nyemelezi hukosekana”, anasema Dkt . Alecsandru.

‘’Kulala muda mfupi , kuwa na mafadhaiko makubwa au Msongo wa mawazo(stress) pia hupunguza sana mwitikio wa kinga, kuvuta sigara, kunywa pombe, kula vibaya au kula vyakula vya mafuta mengi, na ukosefu wa vitamini D itokanayo na jua huathiri utendaji mzima wa mwili na kusababisha uvimbe mwilini (inflammation)’’, anasema.